261. DE WEEK TEGEN DE EENZAAMHEID (22 SEPTEMBER - 1 OKTOBER 2016), ZONDER GEZELSCHAP EN ALLEEN, GOED ALLEEN KUNNEN ZIJN, COMBI HOOGBEGAAFDHEID EN ADD, PRIVÉ: Ik heb een haat-liefde verhouding met eenzaamheid

ONDERWERP: DE WEEK TEGEN DE EENZAAMHEID

 

Vergrijzing

Afgelopen week bleek het de week tegen de eenzaamheid te zijn (22 september - 1 oktober 2016). Nou staat in Nederland volgens mij elke week, maand of jaar wel in het teken van een of ander thema waar ik theoretisch al mijn columns mee zou kunnen vullen, maar over dit onderwerp wil ik wel wat kwijt.

Dat er de laatste jaren meer aandacht wordt besteed aan het onderwerp eenzaamheid komt natuurlijk omdat er in onze maatschappij steeds meer mensen alleen wonen. Bijna veertig procent van de huishoudens bestaat momenteel uit alleenstaanden. Al moet daaraan worden toegevoegd dat wie alleen woont gezien wordt als alleenstaand terwijl dat natuurlijk niet zo hoeft te zijn. Ongeveer een op de zes alleenstaanden schijnt een soort van LAT-achtige relatie te hebben zeg maar.

Het percentage van bijna veertig procent alleenstaanden wordt natuurlijk mede veroorzaakt door het groot aantal huwelijken dat in een scheiding eindigt (ongeveer een op de drie). Hoofdoorzaak voor de toenemende aandacht voor eenzaamheid is echter natuurlijk de vergrijzing. Momenteel hebben wij in Nederland meer dan drie miljoen senioren boven de 65 jaar, waaronder zich ook veel alleenstaande weduwen en (iets minder) weduwnaars bevinden.  

 

Zonder gezelschap en alleen

In de digitale Van Dale staat bij het woord eenzaam: “Zonder gezelschap; alleen.” Een beperkte definitie, want ik denk dat de meesten het met mij eens zullen zijn dat je je ook zeer eenzaam kunt voelen in gezelschap. Menig getrouwde man of vrouw zal dit beamen.

Voor de meeste senioren zal echter wel gelden dat de eenzaamheid ‘m er vooral in zit dat het gezelschap en de wereld om hen heen kleiner wordt omdat partners, familieleden en vrienden overlijden en de sociale contacten dus vanzelf afnemen. En dat gaat onvermijdelijk gepaard met een toenemende vereenzaming. Iets wat ik ook zie bij mijn moeder die sinds de dood van mijn vader (zes jaar geleden) en die van haar beste vriendin (een paar jaar geleden) een stuk eenzamer is geworden. Wat overigens niet wil zeggen dat mijn moeder en mijn vader nou zo geweldig bij elkaar pasten, maar wat voor meer stellen van die generatie geldt, gold ook voor mijn ouders: als je zo lang bij elkaar bent, raak je gewend aan elkaar en weet je niet beter meer. Dan kom je op een gegeven moment vanzelf op een punt dat je niet meer met maar ook niet zonder elkaar kunt leven. Hoe vaak je die ander misschien ook mag hebben vervloekt tijdens je huwelijk.     

 

Goed alleen kunnen zijn

Persoonlijk voel ik mij ook best wel regelmatig eenzaam. Iets waar ik me verder overigens niet voor schaam. Eenzaamheid is tenslotte een heel normaal verschijnsel en ik wil hier dan ook absoluut geen zielig verhaal gaan ophangen. Al zullen de meeste eenzame mensen waarschijnlijk niet snel met hun eenzaamheid te koop lopen (al is het alleen maar vanwege het gebrek aan mensen om hen heen aan wie ze het kunnen verkopen…). Bovendien heb ik een soort van haat-liefde verhouding met eenzaamheid: aan de ene kant haat ik het, maar aan de andere kant omarm ik het ook en kan ik er zelfs van genieten (tenminste van het alleen-zijn).

In mijn geval ligt de hoofdoorzaak van mijn eenzaamheid trouwens niet bij het gegeven dat ik alleenstaand ben (een alleenstaande co-ouder om precies te zijn). Al heb ik net als de meeste alleenstaanden natuurlijk ook momenten waarop ik me eenzaam voel omdat ik de intimiteit van een partner mis waarmee ik van alles kan delen. Maar daar staan uiteraard ook diverse stellen tegenover die weer momenten kennen waarop zij zich eenzaam voelen in hun relatie.

Mijn geluk is in elk geval dat ik uitstekend alleen kan zijn. Wat voor sommigen misschien niet met elkaar te rijmen valt: alleenstaand zijn en je regelmatig eenzaam voelen maar beweren dat dit niet (hoofdzakelijk) komt door het alleen-zijn.

Goed alleen kunnen zijn, houdt voor mij niet alleen in dat als je alleen bent je er geen moeite mee hebt maar ook dat je op zijn tijd het alleen-zijn bewust opzoekt eenvoudigweg omdat je er behoefte aan hebt. Toen ik bijvoorbeeld getrouwd was, had ik genoeg momenten waarop ik even niemand om mij heen wilde hebben. Dan zonderde ik me af om even alleen te kunnen zijn. Al ben ik als gescheiden man de eerste die erkent dat in een beter huwelijk die momenten er weliswaar ook waren geweest maar wel minder frequent. 

 

Keihard uitgelachen

Mijn eenzaamheid komt vooral voort uit een gebrek aan het voelen van een klik met mensen. Dat is altijd - eerst heel onbewust en pas in de laatste tien jaar na mijn toegenomen zelfkennis bewust - een soort van rode draad in mijn leven geweest. Zelfs in de meest sociale periode uit mijn leven - op mijn tennisclub rond mijn puberteit - zal ik door mijn omgeving ongetwijfeld herinnerd worden als een soort van afwijkende, einzelgänger-achtige knul die je nooit op tennisfeesten zag en die soms op het terras met zijn walkman op zich enorm aan het afzonderen was van de rest.

Pas vele jaren later, toen ik kinderen kreeg die tegen bepaalde problemen aanliepen die me (ook over mezelf) aan het denken zetten, begonnen langzaam maar zeker puzzelstukjes op zijn plaats te vallen (zie label Privé Tonko achtluik en vooral column 135). Wie mij twintig of dertig jaar geleden had gezegd dat ik een combinatie in me heb van hoogbegaafdheid met ADD had ik echt keihard uitgelachen.

Nu ik inmiddels echter een hoop zelfkennis en gewone kennis heb opgedaan op het gebied van alle mogelijke stoornissen en afwijkingen die ik in me zou kunnen hebben, begrijp ik heel goed waarom ik uiteindelijk toch steeds weer keer op keer uitkwam op deze combi. Het verklaart ook in één klap met terugwerkende kracht de rode draad van het ongrijpbare, onbestemde gevoel dat er iets mis met mij was in het contact met anderen. Ik voelde wel dat ik met de meeste mensen om mij heen niet op dezelfde golflengte zat, maar ik kon nooit plaatsen waar dat precies aan lag.

 

Kruisverhoor

Het is overigens niet zo dat ik vanaf het moment dat ik deze zelfkennis heb gekregen minder eenzaam ben geworden. Sterker nog, ik denk dat mijn toegenomen zelfkennis me alleen maar eenzamer heeft gemaakt. Wat natuurlijk ook weer niet zo gek is. Ik besef nu dat mijn jarenlange gevoel dat ik op de een of andere manier afweek van de meeste mensen om mij heen gewoon bleek te kloppen. Ik was dus niet gek. En dat is behalve een opluchting natuurlijk ook helemaal niet zo leuk om te beseffen omdat je je er tenslotte alleen maar meer alleen door voelt.
Voordeel van mijn opgedane zelfkennis is wel dat ik dit soort gevoelens van eenzaamheid nu veel beter kan plaatsen en herkennen dan vroeger. Wat ik bijvoorbeeld als hele eenzame momenten ervaar, zijn die momenten waarop ik met iemand over iets praat en ik enthousiast en gepassioneerd dieper wil ingaan op het onderwerp maar ik al snel merk dat de ander totaal geen sjoege geeft. Het gesprek valt dan samen met mijn enthousiasme heel vlot dood neer. Dit soort ervaringen heb ik altijd gehad (waardoor ik ook vaak mijn reactie maar inslikte), maar nu herken ik dit patroon onmiddellijk als ik er middenin zit. 

Vergelijkbare eenzame momenten heb ik als ik aan iemand heel nieuwsgierig allemaal vragen begin te stellen en ik zie dat ik de ander er alleen maar mee afschrik (zie ook column 168). Inmiddels ben ik wel zover dat ik heel goed besef dat er maar weinig nieuwsgierige mensen rondlopen. Zelfs als ik op televisie bijvoorbeeld (diepte) interviews zie of ondervragingen door politie aan verdachten verbaast het mij keer op keer hoe weinig vragen er worden gesteld en hoe weinig er wordt doorgevraagd. Ik erger me dan echt enorm aan het ontbreken van de vele vragen die naar mijn mening gesteld moeten worden. 
Zelfs in mijn filosofiegroep gaf ik laatst iemand het gevoel alsof ik bezig was hem aan een kruisverhoor te onderwerpen terwijl ik alleen maar gewoon nieuwsgierig was. Desalniettemin is en blijft mijn filosofiegroep de enige plek waarbij ik gewoon zonder probleem onderwerpen op tafel kan gooien die ik boeiend vind zonder dat ik bang hoef te zijn dat er niet (leuk) op wordt gereageerd. Als je zo met een groep gelijkgestemden zit, loopt alles vanzelf. Iemand roept iets en een ander reageert erop en voordat je het weet ga je met elkaar de diepte in en leer je ook van elkaar.   

Een column schrijven over eenzaamheid; ik weet niet of dat nou zo'n goed teken is. Misschien moet ik toch maar eens gaan kijken of ik kan doorschuiven naar de groep alleenstaanden met een LAT-relatie. Een afwijkende, slimme, filosofische vrouw die niet terugschrikt van extreme nieuwsgierigheid en diepgang en die net als ik goed alleen kan zijn; wie er een kent, mag het me zeggen.

  

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

 

260. COLUMN TENENKROMMEND WOORD "ONTGROENING", ONTGROENINGSPRAKTIJKEN GRONINGSE STUDENTENVERENIGING VINDICAT, MEELOPERS EN KUDDEDIEREN, THINK DIFFERENT PEOPLE, ACTUALITEIT: Ontgroeningsstudenten lijden aan het “Karremans-syndroom"

ONDERWERP: TENENKROMMEND WOORD "ONTGROENING"

Tenenkrommende woorden "onschendbaarheid" en "verjaring"

Ooit heb ik aan twee tenenkrommende woorden een column gewijd: “onschendbaarheid” en “verjaring” (bij misdrijven - zie columns 6 en10). Twee woorden en begrippen die als het aan mij lag nooit zouden hebben bestaan en in elk geval met onmiddellijke ingang dienen te worden afgeschaft omdat ze iets vertegenwoordigen wat ik verwerpelijk vind.

Een dagtaak zou ik eraan hebben om alle tenenkrommende woorden op deze wereld in een column te bespreken dus daar begin ik niet aan. Maar af en toe wil ik wel een uitzondering maken voor een woord waar ik onpasselijk van word en waar ik principieel op tegen ben. Precies zo'n woord passeerde deze week vanuit Groningen in de actualiteit: ontgroening. Wikipedia over ontgroening: “Een beproeving die potentiële nieuwe leden van een studentenvereniging tijdens hun verplichte introductietijd moeten doorstaan voordat ze officieel kunnen worden ingewijd.”

 

Ontgroening Groningse studentenvereniging Vindicat

De Rijksuniversiteit van Groningen is afgelopen week in verlegenheid gebracht door het nieuws dat vorige maand een eerstejaars student (“feut”) en aspirant-lid van de Groningse studentenvereniging Vindicat tijdens een ontgroeningsritueel zo hardhandig blijkt te zijn aangepakt dat hij met hoofdletsel moest worden opgenomen in het ziekenhuis.
Als je kijkt naar de historie van heftige incidenten tijdens ontgroenings-praktijken kom je zaken tegen als: student komt om door verstikking na het opzetten van een roetkap, student overlijdt na drinken van een liter jenever, student raakt in coma na het drinken van zes liter water, student loopt tweede- en derdegraads brandwonden na het sprenkelen van een brandende vloeistof op zijn Sinterklaaspak, studenten vallen flauw na geestelijke en lichamelijke uitputting etc.
De lijst van bekende soorten ontgroeningspraktijken waarbij studenten geestelijk en lichamelijk gedwongen worden tot het verrichten van vernederende handelingen is lang. Maar ongetwijfeld hebben zich in het verleden nog veel meer fantasierijke en (vooral) walgelijke ontgroenings-rituelen afgespeeld waar wij helemaal geen weet van hebben. Diverse studentenverenigingen blijken hun feuten een zwijgcontract te hebben laten ondertekenen waarmee ze plechtig verklaren niet uit de school te zullen klappen over hun ontgroeningsperiode. Doen ze dat wel dan wacht hen een hoge boete.
Ik ben geen jurist maar ik heb genoeg juridische kennis om te weten dat geen enkele rechtbank van zo’n “contract” onder de indruk zal zijn. In Nederland hebben we gelukkig met de Nederlandse wet te maken en niet met zelf in elkaar geflanste contractjes.

 

The Think-different people

Ontgroeningen draaien vooral om zaken als (het uitoefenen van) macht, vernedering en puberaal meeloop- en zuipgedrag. Wie zich wil aansluiten bij zo’n typische studentenvereniging met een ontgroeningstraditie wil koste wat het kost ergens bij horen. Om die reden zal er veel druk zijn (zowel de groepsdruk van buitenaf als de van binnenuit aan zichzelf opgelegde druk om vooral niet op te geven) om de vernederende rituelen maar gewoon lijdzaam te ondergaan.
Studenten die aan ontgroeningen meedoen zijn voor mij - net als bijvoorbeeld leden van die 1% motorclubs, (zie column 127) - de ultieme meelopers en kuddedieren van deze maatschappij. Met voor alle duidelijkheid even wat definities van een kuddedier: “Iemand zonder individualiteit; Mens met geringe persoonlijkheid; Volgzaam massamens; Onzelfstandig mens”. Zeg maar samengevat het type pestkoppen dat zo laf is om alleen maar met elkaar als groep kwetsbare individuen eruit te pikken en te pesten die het liefst een kop kleiner zijn dan zijzelf.
En als ik nou ergens een hekel aan heb dan zijn het wel van dit soort zielige meelopers en kuddedieren. Aan meelopers heb je ook werkelijk helemaal niets als het erop aankomt. Als het punt op paaltje komt en er dient zich een serieuze ramp of crisis aan dan heb je mensen nodig die niet als bystanders (zie bystander effect - column 33) elkaar passief blijven aankijken en niets doen, maar die juist als intelligent en wijs individu anders denken en handelen en die met vernieuwende ideeën komen. “The Think different people” zeg maar. Al schaam ik me er een beetje voor om deze o zo commerciële Apple-slogan te gebruiken.
En laten “The Think different people” nou net niet die ontgroeningsstudenten zijn die als kind of heel populair waren of tot de grote groep meelopers behoorden. Daarvoor hadden de aanstaande ontgroeningsstudenten het op school veel te druk met stoer doen, meelopen en kwetsbare kinderen uitpikken om te pesten en te vernederen.

 

NSB'ers in spe

Ontgroeningsstudenten zijn types die lijden aan het zogenaamde “Karremans-syndroom” (zie column 76): je hebt het juiste netwerk, je bezit de juiste opportunistische kwaliteiten om je in een bedrijf omhoog te werken en je eindigt dan ook op een hoge positie met veel status, macht en rijkdom. Maar o wee als de oorlog eenmaal uitbreekt, want dan val je keihard door de mand omdat je er dan achter komt dat alles wat je in je leven hebt bereikt niet is voortgekomen uit getoond lef maar eerder door het tegendeel.
Nee, mocht er hier ooit oorlog uitbreken en we hebben behoefte aan verzetsmensen dan hoef je niet te rekenen op de ontgroeningsstudenten. Daar moet je eerder voor uitkijken. Want als zij eenmaal inschatten dat de vijand sterker is, zijn het NSB’ers in spe.

Ontgroening, onmiddellijk afschaffen! Als walgelijk verschijnsel en als tenenkrommend woord. 

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

 

259. COLUMN DEBAT CLINTON VERSUS TRUMP, GEMEENSCHAPPELIJKE NORMEN EN WAARDEN, FILOSOFISCHE DISCUSSIE OVER HET BESTAAN VAN EEN OBJECTIEF GOED EN KWAAD, FACTCHECKERS, AANTOONBARE LEUGENS, WAT GOED EN KWAAD IS BEPAALT IEDER MENS VOOR ZICH, ACTUALITEIT: Een subjectief goed en kwaad is het enige goed en kwaad dat er bestaat

DEBAT CLINTON VS. TRUMP - OBJECTIEF GOED EN KWAAD

De Tien Geboden

Bewust en onbewust, direct en indirect ben ik door mijn ouders met bepaalde normen en waarden opgevoed die mij moesten helpen bij het onderscheid maken tussen goed en kwaad. Zo moest ik aardig en beleefd tegen mensen zijn, mocht ik niet liegen, bedriegen, stelen en vloeken of geweld gebruiken, moest ik mensen helpen als ze hulp nodig hadden, diende ik me bescheiden en vriendelijk op te stellen enzovoort.
Noem het van mijn part globaal genomen de Tien Geboden uit de Bijbel. Die ik natuurlijk ook al kende uit de kinderbijbel, een van mijn favoriete kinderboeken vanwege de prachtige spannende verhalen. Niet dat ik overigens gelovig ben opgevoed. Mijn wel gelovig opgevoede moeder kocht voor mij weliswaar de kinderbijbel maar liet het verder daarbij. En mijn vader kun je het best omschrijven als een atheïst die ervan overtuigd was dat er na de dood toch echt niets was (en hij zou zomaar gelijk kunnen hebben gehad).

 

Het bestaan van een objectief goed en kwaad

Menig lezer zal nu gapend denken van: zijn we niet allemaal zo opgevoed? En inderdaad kun je er best van uitgaan dat het gemiddelde Nederlandse kind ongeveer dezelfde normen en waarden heeft meegekregen als ik. Sterker nog, mag je er niet gewoon van uitgaan dat wereldwijd de meeste kinderen op een vergelijkbare wijze worden opgevoed? Een beetje normale ouder geeft zijn kinderen toch dergelijke normen en waarden mee?
Mede door deze gedachtegang heb ik een lange tijd geloofd (beter gezegd: willen geloven) in het bestaan van een objectief goed en kwaad. Want hoe je het ook wendt of keert, weet iedereen op deze wereld tenslotte drommels goed wat het verschil is tussen goed en kwaad. Daarvoor hoef je de Tien Geboden echt niet te kennen; die kennis zit gewoon diep in ons hart. Als ik het zo opschrijf, zou ik het haast opnieuw weer gaan geloven: wat een prachtige (naïeve!) gedachte toch!

 

Eeuwig voortdurende filosofische discussie

Inmiddels ben ik echter ouder en wijzer geworden en denk ik heel anders over deze eeuwig voortdurende filosofische discussie. Ondanks dat het absoluut waar is dat het onderscheid tussen goed en kwaad dat ook ik heb meegekregen tijdens mijn opvoeding bij de meeste mensen min of meer algemeen bekend is, geloof ik niet meer dat dat voortkomt uit het bestaan van een soort van natuurwet waar wij allen een innerlijk besef van zouden hebben. Ik denk dat het allemaal veel simpeler ligt.
Mede door de bekende heilige boeken van de grootste religies en hun vele aanhangers én door de grote groep daarbuiten die zich ook best kan vinden in dit soort normen en waarden, hebben de meeste mensen op aarde behoorlijk wat kennis opgedaan over wat wij geacht worden onder “goed” en “kwaad” te verstaan (en daar gaat het idee van een objectief goed en kwaad…). De kennis hierover komt echter helemaal niet van binnenuit, maar slechts heel gewoontjes van buiten. Helaas maar waar…

 

Factcheckers over Clinton en Trump

Dat het feit dat de mensheid op papier prima weet wat wij geacht worden onder goed en kwaad te verstaan, wil echter nog niet zeggen dat alle mensen ook daadwerkelijk achter deze normen en waarden staan. Het bewijs hiervoor werd gisteren nog maar eens geleverd tijdens het debat tussen de Amerikaanse presidentskandidaten Hillary Clinton en Donald Trump.
Uit analyse van het debat door factcheckers blijkt dat het grootste deel van de beweringen van Donald Trump aantoonbaar onjuist is (voor alle duidelijkheid: we praten hier dus niet over interpretaties maar gewoon over harde feiten). Anders gezegd: Trump liegt dat ie barst en dat ziet en weet iedereen die het nieuws hierover volgt. Dat ook Clinton aantoonbare leugens vertelt, wil ik overigens niet onvermeld laten. Maar omdat het aantal leugens van Clinton nu eenmaal in het niet valt bij dat van Trump is dat een stuk minder interessant.

 

Wrong, wrong, wrong

Dit alles afgezet tegen mijn eerdere verhaal over al onze overeenkomsten op het gebied van normen en waarden en over het algemene onderscheid tussen goed en kwaad zou je mogen verwachten dat Trump het sinds het gefactcheckte debat van gisteren nu definitief kan schudden. Wij mensen houden tenslotte niet van leugenaars, toch? Wrong, wrong, wrong, wrong (om maar in woorden van Trump zelf te spreken)! Niets is minder waar.
Het maakt voor in elk geval de helft van de Amerikanen (ervan uitgaande dat de strijd tussen Clinton en Trump close wordt) werkelijk helemaal niets uit hoeveel harde en aantoonbare leugens hun wellicht aanstaande president vertelt. Van deze honderdvijftig miljoen Amerikanen hoeft hun president helemaal niets te hebben van de in mijn tweede zin genoemde normen en waarden (aardig, beleefd, bescheiden, niet liegen, bedriegen, stelen, vloeken, geweld gebruiken etc.), zo lang als hij maar overtuigend en als een echte leider overkomt. As simple as that.
En waarom maakt het de meeste mensen dan niets uit? Omdat wat voor mij goed en kwaad is, voor een ander misschien wel andersom geldt. Niks geen objectief goed en kwaad; wat goed en kwaad is bepaalt ieder mens voor zich. Een subjectief goed en kwaad is het enige goed en kwaad dat er bestaat. Daar verandert geen enkel heilig boek of Tien geboden of een gezamenlijk idee over wat wij geacht worden onder goed en kwaad te verstaan iets aan.
Toch apart dat een land dat zichzelf graag profileert als het meest Christelijke en Bijbelvaste land ter wereld straks kans maakt een president te krijgen die aantoonbaar liegt, bedriegt, discrimineert en schoffeert. Hoe dit te rijmen valt met de Tien Geboden en de normen en waarden van Jesus hoor ik graag. Ja, God bless America maar hoe zit het met Donald Trump?  

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

258. TURKIJE DOCENTENTEKORT DOOR ZUIVERINGEN ERDOGAN, FETHULLAH GÜLEN, HANDBOEK VOOR DE BEGINNENDE DICTATOR, LET OP MENSEN MET EEN BRIL!, FILOSOFEN ERASMUS, SPINOZA EN RUMI, DICTATOREN EN ANGST VOOR SLIMME MENSEN, DONALD TRUMP, INTELLIGENTIE GEEN VOORWAARDE VOOR SUCCES, DE MENS IS EN BLIJFT EEN EGOÏST, ACTUALITEIT: Zie, grijp en vernietig iedereen met intellectuele neigingen

ONDERWERPEN: DOCENTENTEKORT TURKIJE - ERDOGAN - GÜLEN

 

Vijftigduizend vacatures in onderwijs

Voor wie als docent in Nederland niet aan het werk komt maar bereid is in een ander land te gaan werken, is er goed nieuws. Althans op de belangrijke voorwaarde dat je geen banden hebt met de Turkse islamitische denker en dissident Fethullah Gülen. En voor wie denkt dat dat wel goed zit, is een waarschuwing op zijn plaats want wie een beetje gelooft in democratie en vrijheid van meningsuiting loopt kans die banden te hebben zonder dat die het zelf weet.
Afgelopen week kwam het nieuws binnen dat Turkije momenteel kampt met een ernstig tekort aan leraren na de door president Erdogan ingevoerde zuiveringen na de mislukte staatsgreep in juli. Vele tienduizenden docenten zijn ontslagen of op non-actief gezet - 100.000 mensen in totaal in overheidsdienst met naast onderwijzers ook ambtenaren, juristen en politieagenten - omdat ze verdacht worden banden te hebben met de Gülenbeweging of met de Koerdische afscheidingsbeweging PKK. Met dank aan Erdogan zijn er hierdoor in Turkije nu rond de vijftigduizend vacatures in het onderwijs vrijgekomen en biedt dat alle mogelijkheden voor zijn aanhangers met een onderwijsbevoegdheid maar zonder baan.

 

Handboek voor de beginnende dictator

Ik weet niet of er een handboek voor de beginnende dictator bestaat, maar als er zo’n boek is dan zal er onder de tien geboden ongetwijfeld eentje staan die ongeveer als volgt klinkt: “Zie, grijp en vernietig iedereen met intellectuele neigingen: (na) denken, boeken lezen, kennis opdoen, (afwijkende) meningen hebben, betweterig gedrag vertonen, gaven bezitten tot het snel oppikken van nieuwe dingen etc. En let daarbij vooral op mensen met een bril!" Iets wat de Cambodjaanse dictator Pol Pot - de man van een tot drie miljoen - zich geen twee keer hoefde te laten zeggen. Wie tijdens zijn bewind een brilletje droeg en er dus te slim uitzag, kon het schudden.  

 

Gevaarlijk terroristisch monster

Hoe meer ik lees over de heer Fethullah Gülen - volgens Erdogan het brein achter de mislukte staatsgreep in zijn land - hoe meer ik de angst van de Turkse president begrijp. Een zeer belezen man die waarde hecht aan zaken als democratie, dialoog met andersdenkenden, tolerantie, onderwijs, wetenschap, verbondenheid, altruïsme, sociale rechtvaardigheid en intellectuele verlichting en ook een man die onwetendheid, armoede en verdeeldheid als de drie grootste obstakels voor vrede noemt, is natuurlijk een groot gevaar voor iedere zichzelf respecterende dictator.

Ik lees dat Gülen in wetenschappelijke kringen zelfs vergeleken wordt met beroemde filosofen als Desiderius Erasmus, Baruch de Spinoza (Nederland) en Jalal ad-Din Rumi (Perzië). Filosofen die in hun tijd vooral bekend stonden om hun strijd voor zaken als verdraagzaamheid, tolerantie, vrijheid van meningsuiting en vrede. Wat de heer Gülen verder nog allemaal op zijn kerfstok heeft weet ik niet, maar de man klinkt in elk geval inderdaad als een gevaarlijk terroristisch monster dat onmiddellijk voor het Turkse gerecht moet worden gesleept.

 

Intelligentie geen voorwaarde voor succes (Donald Trump)

Wat is het toch met dictatoren en hun angst voor slimme mensen (wat mij betreft een retorische vraag)? De interessante vraag hierbij is of dictatoren nou uit domheid zo bang zijn voor slimme mensen of zijn ze juist zo slim om precies te weten wie ze moeten uitschakelen voor het behoud van hun macht? Persoonlijk denk ik dat beide varianten tot de mogelijkheden behoren aangezien dictators net mensen zijn: je hebt slimme en je hebt domme exemplaren.
De vraag doet mij overigens denken aan een discussie die ik onlangs had met een vriend over Donald Trump. Waar ik aangaf Trump een oerdomme man te vinden, bracht mijn vriend hier tegenin dat Trump misschien juist een superslimme vent is die precies weet wat hij moet zeggen om aan de macht te komen. Of anders gezegd: komen alle domme uitspraken van Trump nou voort uit pure domheid van de man zelf of weet hij drommels goed hoe dom zijn uitspraken zijn maar denkt hij dat dat de enige manier is om de meest invloedrijke positie op aarde te kunnen bemachtigen? Ondanks dat de laatste optie als ultieme daad van opportunisme theoretisch goed mogelijk is, vrees ik toch dat Trump serieus staat achter alle onzin die hij uitkraamt en hij aldus een van de vele levende bewijzen is dat intelligentie absoluut geen voorwaarde is voor succes.

 

De mens is en blijft een egoïst

Geruststellend voor Erdogan is dat mensen altijd autoritaire leiders en dictators nodig zullen hebben. Al is het alleen maar om de eenvoudige reden dat verreweg de meeste mensen volgers zijn en dus iemand nodig hebben om te volgen en om hen te vertellen wat ze precies moeten doen. Daarnaast is er nog een andere simpele vuistregel die elke dictator kent en die ook niet mag ontbreken in het handboek voor de beginnende dictator: "Hoe beter je onderdanen het hebben, hoe groter de kans dat je aan de macht blijft."
We kunnen er lang of kort over praten, maar de meeste mensen op aarde maakt het echt geen moer uit wie aan de macht is en wat hij met die macht doet en hoeveel mensenrechten er worden geschonden of hoeveel vrijheden er worden afgenomen, zo lang als zij het zelf maar goed hebben. De mens is en blijft nu eenmaal een egoïst.
Heeft de bevolking het echter slecht dan moet je als dictator gaan uitkijken, want dan word je positie kwetsbaar en zul je alle zeilen moeten bijzetten (lees: zoveel mogelijk dwang en geweld moeten toepassen) om niet verdreven dan wel vermoord te worden. Iets wat uiteindelijk overigens meestal toch wel gebeurt, leert de geschiedenis ons.

 

Houd de bevolking zo onwetend en dom mogelijk

Voorlopig hoeft Erdogan zich echter nergens zorgen over te maken. De Turken zijn er economisch de laatste tijd behoorlijk op vooruit gegaan (al blijkt de Turkse welvaart voor een groot deel te zijn gefinancierd met schuld, met alle risico’s van dien) en met het uithollen van het Turkse onderwijssysteem hoeft Erdogan ook niet bang te zijn voor de opkomst van een slimme, belezen, kritische generatie die straks lastige vragen gaat stellen.
Tel daarbij op dat Erdogan zich al een tijdje uitstekend houdt aan de volgende regel in het handboek voor de beginnende dictator - "Sluit zoveel mogelijk vijanden op (of beter: breng ze om), beperk op alle fronten de vrijheid van meningsuiting, controleer alle vormen van communicatie (lang leve de propaganda!) en houd de bevolking zo onwetend en dom mogelijk" - en je kunt constateren dat we voorlopig nog wel even kunnen genieten van de markante Turkse leider. 

Mijn God, wat ben ik blij dat ik niet bang ben voor slimme mensen. Ik zou er zomaar paranoïde van kunnen worden.

Net als menig dictator...

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.