90. Verhalen van klokkenluiders lopen vrijwel altijd slecht af (2/2)

Actualiteit en privé - Klokkenluiders - Eerlijk en integer 

 

Indruisen tegen je geweten

Stel, je werkt bij een bedrijf en je komt erachter dat bepaalde collega’s er praktijken op nahouden die niet door de beugel kunnen. Er wordt fraude of diefstal gepleegd, men is corrupt, er worden grove fouten verzwegen of men verricht ernstige inbreuk op de privacy van mensen zonder dat ze dat weten. Ook buitenproportioneel verrijkingsgedrag past natuurlijk in dit rijtje. Alleen is dat gedrag inmiddels zo ingeburgerd dat alleen in tijden van crisis sommigen de moeite nemen om zich erover op te winden. Om te voorkomen dat de arme zelfverrijkers in de war raken, moeten ze de simpele regel onthouden dat wat ze doen geaccepteerd wordt zo lang als de rest het maar niet te slecht heeft (zie ook column 51).

Omdat genoemde praktijken indruisen tegen je geweten, maak je er op een dag melding van. Waarschijnlijk niet binnen je bedrijf, omdat de kans groot is dat op de plek waar je het officieel moet melden nou net die mensen zitten die óf zelf schuldig zijn aan deze misstanden óf van de aangeklaagde personen afhankelijk zijn. Dus je meldt het ergens anders en even later is het nieuws algemeen bekend en wordt al snel duidelijk dat jij de klokkenluider bent.

 

Uitblijven van steun

Op zich zou je mogen verwachten dat de meeste mensen net als jij niet gediend zijn van dergelijke misstanden en daarom blij zullen zijn dat iemand dit niet alleen heeft geconstateerd, maar het ook heeft gemeld waardoor er hopelijk iets aan gedaan kan worden.
Dat vooral de hoge piefen niet blij met je zullen zijn - omdat dergelijke missstanden nu eenmaal het meest voorkomen in de top waar de belangen het grootst zijn - zal geen verrassing zijn. Zij deden tenslotte iets waar ze beter van werden totdat ze zich door jouw verraad gedwongen zagen ermee te stoppen en ze tot overmaat van ramp ook nog risico lopen op vervelende juridische gevolgen.

Maar gelukkig zal het feit dat je met je actie een boel vijanden hebt gemaakt ruimschoots worden gecompenseerd door de enorme steun van al die mensen die net als jij ontzettend verbolgen en teleurgesteld zijn over de criminele activiteiten die hebben plaatsgevonden. Nietwaar?

Mis.

In de praktijk gebeurt dat niet. Verhalen van klokkenluiders lopen vrijwel altijd slecht af voor de betreffende klokkenluider.

Velen van hen verzuchtten na afloop dat als ze van tevoren hadden geweten welke ellende er allemaal op hen was afgekomen, ze met hun handen van de klok waren afgebleven. En nee, dat komt echt niet alleen door alle (te verwachten) negatieve reacties van de gecreëerde vijanden, maar dat heeft voor een groot deel ook te maken met het uitblijven van steun uit hoeken waar de klokkenluider die wel had verwacht.

 

Wat een eikel!

Het meest fascinerende hieraan vind ik te bedenken waarom klokkenluiders toch zo weinig steun krijgen van hun directe omgeving. Ik vermoed dat dat, zoals wel vaker het geval is, vooral met angst te maken heeft.

Mensen houden er niet van als iemand de status quo van hun dagelijks leven komt verstoren. Ook al zijn de redenen ervoor nog zo plausibel en nobel. De mens is een egoïst en zal in een situatie op het werk waarbij een collega misstanden aan de kaak stelt, vooral vrezen voor zijn eigen positie.

Het valt ook niet mee. Je werkt voor een bedrijf, alles gaat zijn gangetje, je krijgt maandelijks je salaris en opeens voelt een collega zich geroepen om de klok te luiden over een aantal misstanden daar. Ondanks dat de kans groot is dat je niet gek opkijkt van de aanklachten en je er zelfs niet aan twijfelt dat ze waar zijn, erger je je vooral aan de ontstane situatie. De rust is verstoord en wie weet wat er nu allemaal gaat gebeuren binnen het bedrijf. Je ergernis richt zich gek genoeg niet op de schuldigen, maar vooral op degene die het nodig vond om de beerput open te trekken: wat een eikel!

 

Besmettelijke ziekte

Het doet me een beetje denken aan mijn ontslag ooit vanwege, zoals dat zo mooi heet, een verstoorde arbeidsrelatie met mijn leidinggevende. Ondanks dat ik een prima relatie had met de rest van mijn collega’s op de afdeling veranderde hun houding op de dag dat bekend werd dat ik ontslag  aangezegd had gekregen.

Alhoewel negeren een te groot woord is, heb ik vanaf dat moment vrij weinig steun ervaren en in elk geval een stuk minder dan ik had verwacht. Op de afdeling leek het net alsof ik een soort van besmettelijke ziekte had gekregen. Net als dat mijn moeder me ooit vertelde dat ze merkte dat bekenden afstand van mijn vader namen toen bij hem Alzheimer was geconstateerd. Veel mensen weten zich geen raad met situaties waarin bekenden iets overkomt dat appelleert aan hun eigen angstgevoelens. Door deze personen te negeren en te ontwijken, hopen ze kennelijk gevrijwaard te blijven van wat hen is overkomen.

 

Enorme bewondering

Bij klokkenluiders speelt zich een vergelijkbaar proces af: de klokkenluider doet iets waarmee hij in de problemen gaat komen en elke associatie van jou met de klokkenluider moet dan ook wel het risico op problemen voor jou vergroten. Uit angst en zelfbescherming kun je dan maar beter gewoon je mond houden en afstand bewaren.

Ik houd daar niet van. Mits een klokkenluider vanuit integere motieven handelt, zal hij altijd mijn steun krijgen. Voor mensen die het lef hebben om tegen de stroom in te zwemmen met alle risico’s van dien, kan ik niets anders dan enorme bewondering hebben. Dus zeg maar hoe ik kan helpen tegen deze exorbitante zelfverrijkingspraktijken mijnheer de klokkenluider en I’ll be your man. Gewoon uit principe.

Tenzij mij een zwijggeldbedrag wordt aangeboden waar ik niet omheen kan natuurlijk.

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

Foto: Tonko