DOOD SPOCK / LEONARD NIMOY - FILOSOFIE STAR TREK
“Live long and prosper!”
En dat deed Leonard Nimoy.
Ach, gossie moment
Eergisteren was het weer eens tijd voor een “Ach, gossie” moment. Ditmaal bij het horen van het nieuws van het overlijden van Mister Spock: Leonard Nimoy.
Niet dat ik zoals Sheldon uit The Big Bang Theory₁ een echte Trekkie (diehard Star Trek-fan) ben, maar aansluitend op mijn column over favoriete films behoort “Star Trek” wel tot mijn favoriete TV-series ooit. Als klein jongetje werd ik al gegrepen door de mysteries van het heelal en dus was een serie als Star Trek natuurlijk geweldig opwindend.
Niet dat ik zoals Sheldon uit The Big Bang Theory₁ een echte Trekkie (diehard Star Trek-fan) ben, maar aansluitend op mijn column over favoriete films behoort “Star Trek” wel tot mijn favoriete TV-series ooit. Als klein jongetje werd ik al gegrepen door de mysteries van het heelal en dus was een serie als Star Trek natuurlijk geweldig opwindend.
Vorig jaar heb ik vanuit jeugdsentiment alle 79 afleveringen uit de originele serie weer eens teruggezien. Niet dat ik ze destijds ook allemaal had gezien. Van mijn ouders mocht ik niet eens naar Star Trek kijken omdat ze zagen dat ik het best wel eng vond en ze mij er nog te jong voor vonden. Wat het allemaal natuurlijk alleen maar des te spannender maakte om Star Trek toch stiekem proberen te kijken, wat ik dan ook deed. Bijvoorbeeld bij een vriendinnetje waar het wel mocht.
Papier-maché
Vanzelfsprekend moest ik lachen toen ik de serie vorig jaar terugkeek. Wat ik destijds eng vond waren monsters gemaakt van papier-maché te midden van kartonnen decors, maar afgezet tegen die tijd en mijn jonge leeftijd toen maakte het een enorme indruk op me. Zelfs nu vind ik de Star Trek-afleveringen nog steeds leuk om naar te kijken.
Eén echte held in Star Trek
Voor mij, en voor velen met mij, was er natuurlijk maar één echte held in de serie. Nee niet de temperamentvolle kapitein James T. Kirk of de cynische dokter Leonard McCoy (“Bones”), maar de sympathieke, beschaafde, droge en o zo logische mister Spock. De half-mens (moeder) / half-Vulcan (vader) met zijn puntoortjes en zijn vermogen om met een klein greepje in de nek tegenstanders bewusteloos te doen neervallen.
Filosofie achter Star Trek (Gene Roddenberry)
Het mooie aan Star Trek is dat het niet zomaar een of ander sciencefictionserietje is dat ze destijds in elkaar hebben geflanst en dat toevallig een succes werd. Over alles in de serie is goed nagedacht.
Brein achter de filosofie achter Star Trek was zijn bedenker: de Amerikaanse humanist en sciencefictionschrijver Gene Roddenberry.
Om te beginnen wilde Roddenberry een serie die zich afspeelde in een utopische samenleving waarin geen onderscheid werd gemaakt tussen rassen en sekse en wereldproblemen als honger en armoede niet meer bestonden. Om deze reden had de vaste bemanning van ruimteschip Enterprise ook bewust een gemengde afkomst: behalve de Amerikanen Kirk en McCoy en de half-Vulcan Spock had je verder nog een Aziaat (Sulu), een donkere/zwarte vrouw/negerin (Uhuru - ik heb in deze tijd het gevoel dat welk woord ik ook gebruik ik toch wel weer voor racist zal worden uitgemaakt), een Schot (Scotty van “Beam me up, Scotty”) en een Rus (Chekov).
Om te beginnen wilde Roddenberry een serie die zich afspeelde in een utopische samenleving waarin geen onderscheid werd gemaakt tussen rassen en sekse en wereldproblemen als honger en armoede niet meer bestonden. Om deze reden had de vaste bemanning van ruimteschip Enterprise ook bewust een gemengde afkomst: behalve de Amerikanen Kirk en McCoy en de half-Vulcan Spock had je verder nog een Aziaat (Sulu), een donkere/zwarte vrouw/negerin (Uhuru - ik heb in deze tijd het gevoel dat welk woord ik ook gebruik ik toch wel weer voor racist zal worden uitgemaakt), een Schot (Scotty van “Beam me up, Scotty”) en een Rus (Chekov).
Eerste interraciale kus op TV
Dat klinkt voor deze tijd misschien niet bijzonder, maar voor die tijd was dat het zeker wel. In de jaren dat de serie speelde (1966-1968) tierde de Koude Oorlog nog welig en was rassensegregatie in de Verenigde Staten nog heel normaal. Hoe vernieuwend, grensverleggend en baanbrekend Star Trek was, blijkt ook uit het feit dat een kus tussen kapitein Kirk en luitenant Uhura beschouwd wordt als de eerste interraciale kus op televisie.
Filosofie achter Spock en de Vulcans
Nog interessanter vind ik echter de (letterlijke) filosofie achter het personage waar deze column over gaat: mister Spock. Wie de serie en Spock wel kent maar niet de achtergrond van het verhaal, veronderstelt waarschijnlijk dat Vulcans als Spock koude, emotieloze wezens zijn die alleen maar vanuit hun ratio kunnen handelen. Maar dat klopt niet.
In de wereld van Star Trek leven de bewoners van de planeet Vulcan al duizenden jaren in vrede en voorspoed, maar dat was niet altijd zo. Voor die tijd waren de Vulcans namelijk een extreem emotioneel en gewelddadig volk dat om deze reden zelfs dreigde uit te sterven.
In de wereld van Star Trek leven de bewoners van de planeet Vulcan al duizenden jaren in vrede en voorspoed, maar dat was niet altijd zo. Voor die tijd waren de Vulcans namelijk een extreem emotioneel en gewelddadig volk dat om deze reden zelfs dreigde uit te sterven.
Vulcan Filosoof Surak
Om dit te voorkomen, bedacht een Vulcaanse filosoof genaamd Surak een wijs plan. Volgens Surak was de oorzaak van het probleem van de Vulcans hun onvermogen om controle te hebben over hun emoties. Om te overleven moesten de Vulcans zichzelf een strenge geestelijke discipline zien eigen te maken waarmee ze hun emoties leerden beheersen en onderdrukken. Door deze op logica en rationaliteit gestoelde werkwijze in de samenleving te institutionaliseren kon een stabiele situatie worden bereikt waarin vrede en voorspoed floreerden. En aldus geschiedde.
Filosofie Vulcans tegenover filosofie Stoa
Het verhaal van de Vulcans heeft een duidelijk raakvlak met de filosofie van de Stoa of het Stoïcisme, de Griekse stroming die ongeveer 300 jaar voor Christus door Zeno van Citium werd opgericht. De stoïcijnen waren de eerste deterministen: ze waren ervan overtuigd dat alles voorbestemd was en met een reden gebeurde en dat zaken als toeval en een vrije wil dus niet bestonden. Je kon daarom maar beter je levenslot aanvaarden dan je ertegen te verzetten. Een goed leven betekende voor de Stoa een deugdzaam leven waarin men zich weigerde te laten leiden door gevoelens omdat gevoelens alleen maar een goed oordeel in de weg stonden.
Enkele voorbeelden in Star Trek maken de overeenkomsten tussen de Vulcans en de Stoa treffend duidelijk. Zo verklaarde de Stoïcijnse filosoof Epictetus (± 50 - 130) ooit: “Er is slechts één weg naar geluk en dat is op te houden met je zorgen maken over dingen waar je geen invloed op hebt.” In Star Trek wordt melding gemaakt van een bekend Vulcaans gezegde dat luidt: “In accepting the inevitable, one finds peace.”
Zowel de stoïcijnen als de Vulcans benadrukken de essentie van het uitschakelen van emoties op momenten dat je in een situatie bent die je toch niet kan controleren of veranderen. De Vulcaanse filosofie gaat altijd uit van het kiezen van het pad dat het meest logisch is: “Logic is the cement of our civilization, with which we ascend from chaos, using reason as our guide.”
De Stoïcijnse filosoof Seneca (± 4 v. Chr. - 65 n. Chr.) merkte over de emotie woede ooit het volgende op: “Anger, if not restrained, is frequently more hurtful to us than the injury that provokes it.” Spock kwam in Star Trek met een mooie variant hierop: “However, I have noted, that the ‘healthy’ release of emotion is frequently very unhealthy for those closest to you.”
Enkele voorbeelden in Star Trek maken de overeenkomsten tussen de Vulcans en de Stoa treffend duidelijk. Zo verklaarde de Stoïcijnse filosoof Epictetus (± 50 - 130) ooit: “Er is slechts één weg naar geluk en dat is op te houden met je zorgen maken over dingen waar je geen invloed op hebt.” In Star Trek wordt melding gemaakt van een bekend Vulcaans gezegde dat luidt: “In accepting the inevitable, one finds peace.”
Zowel de stoïcijnen als de Vulcans benadrukken de essentie van het uitschakelen van emoties op momenten dat je in een situatie bent die je toch niet kan controleren of veranderen. De Vulcaanse filosofie gaat altijd uit van het kiezen van het pad dat het meest logisch is: “Logic is the cement of our civilization, with which we ascend from chaos, using reason as our guide.”
De Stoïcijnse filosoof Seneca (± 4 v. Chr. - 65 n. Chr.) merkte over de emotie woede ooit het volgende op: “Anger, if not restrained, is frequently more hurtful to us than the injury that provokes it.” Spock kwam in Star Trek met een mooie variant hierop: “However, I have noted, that the ‘healthy’ release of emotion is frequently very unhealthy for those closest to you.”
Pinokkio
Uiteraard was Vulcan Spock als half-mens ook zeer gefascineerd door de menselijke emoties waarvan je kunt stellen dat deze in de serie goed gepersonificeerd werden in de vorm van de temperamentvolle kapitein Kirk. Opvolger van Spock in de latere Star Trek-serie “The Next Generation” werd trouwens de androïde Data, een robot die ervan droomde op een dag een echt mens met echte emoties te zijn. Net zoals Pinokkio en net zoals de robot David in een van mijn favoriete films, Artificial Intelligence, (2001 - zie ook column 180).
Meest wijze wezen
Prachtig als je ziet hoe, zonder dat de gemiddelde kijker het beseft, filosofie in de beroemdste sciencefictionserie verweven zit. Persoonlijk ben ik overigens absoluut geen aanhanger van welke vorm van determinisme ook en ben ik juist heilig overtuigd van de grote rol van toeval in het leven. Maar als het gaat om het belang van het gebruik van ratio en logica in het nemen van de juiste beslissingen en het handhaven van vrede kun je mij noteren als een groot fan van de Stoa.
Voor mij was Spock veruit het meest wijze wezen in de serie. Ook privé bleek Leonard Nimoy een wijs mens te zijn getuige onderstaande filosofische citaten van hem én Spock.
Ik weet niet waar Spock/Nimoy nu is, maar wellicht doet hij nu eindelijk wat hij altijd al zo graag wilde:
“to explore strange new worlds, to seek out new life and new civilizations, to boldly go where no man has gone before.”
Voor mij was Spock veruit het meest wijze wezen in de serie. Ook privé bleek Leonard Nimoy een wijs mens te zijn getuige onderstaande filosofische citaten van hem én Spock.
Ik weet niet waar Spock/Nimoy nu is, maar wellicht doet hij nu eindelijk wat hij altijd al zo graag wilde:
“to explore strange new worlds, to seek out new life and new civilizations, to boldly go where no man has gone before.”
Tonko
Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.
₁ Zeker nu vind ik het heel jammer dat Leonard Nimoy nooit een gastoptreden in The Big Bang Theory heeft gehad. Wel sprak Nimoy in een aflevering de stem in van een Spock-pop die Sheldon van Penny had gekregen.
Mooie citaten:
“Once you have eliminated the impossible, whatever remains, however improbable, must be the truth."
“Without followers, evil cannot spread."
“Insufficient facts always invite danger.”
“The needs of the many outweigh the needs of the few, or the one.”
“Change is the essential process of all existence."
“I have never understood the female capacity to avoid a direct answer to any question.”
(Spock)
“Without followers, evil cannot spread."
“Insufficient facts always invite danger.”
“The needs of the many outweigh the needs of the few, or the one.”
“Change is the essential process of all existence."
“I have never understood the female capacity to avoid a direct answer to any question.”
(Spock)
“Logic is the beginning of wisdom, not the end."
“The miracle is this: the more we share the more we have."
“The miracle is this: the more we share the more we have."
(Leonard Nimoy)
Voor bonuspunten nog het volgende citaat. Ik hoor graag van degene die weet van wie dit citaat afkomstig is:
“Een wijs mens is geen gevoelsmens, een wijs mens is een mens die het vermogen heeft om door middel van zijn logisch verstand controle te hebben over zijn gevoelens en ego en deze daar waar nodig te onderdrukken, te beheersen of uit te schakelen als dat het algemeen belang dient. Dát is echte wijsheid.”
“Een wijs mens is geen gevoelsmens, een wijs mens is een mens die het vermogen heeft om door middel van zijn logisch verstand controle te hebben over zijn gevoelens en ego en deze daar waar nodig te onderdrukken, te beheersen of uit te schakelen als dat het algemeen belang dient. Dát is echte wijsheid.”
 |
Mister Spoc (Leonard Nimoy)
|
? Zou hij een gastoptreden krijgen in The Big Bang Theory!? Zou wel heel gaaf geweest zijn! Maar zijn bijbaantje als Voice Actor was ook niet onverdienstelijk. Zoals hij de stem van Master Xehanort was in de Kingdom Hearts spellenreeks, subliem voor game-standards.
BeantwoordenVerwijderenLeuke naam, Okewatnu, bedankt voor je reactie! Ik weet niet of hij een gastoptreden zou krijgen in TBBT maar als er iemand als gast in die serie zou passen dan was het natuurlijk Leonard Nimoy (of anders misschien Stephen Hawking waarmee ik met uitnodigen ook niet te lang zou wachten lijkt me). Het zou mij in elk geval enorm verbazen als Nimoy nooit door TBBT is benaderd voor een gastoptreden.
BeantwoordenVerwijderenHaha, dank je! Jij ook, Ton Column! ;) Het is de naam die ik gebruik op twitter omdat zo'n beetje alle zinnige namen al bezet zijn.
BeantwoordenVerwijderenIk denk dat als ze hem over hadden kunnen halen om een aflevering mee te doen, dat we hem dan allang gezien zouden hebben. Misschien had hij er geen zin in maar wilde hij wel meewerken op de manier zoals hij dat gedaan heeft als de stem van een Spock-poppetje. Ik vind het al knap dat Hawking gestrikt is voor een stukje in die serie (al zal er waarschijnlijk ook een bepaalde PR factor in mee spelen)! Al ben ik van mening dat dat niet zo geweldig is als dat zou zijn met Leonard Nemoy.
Star Trek Voyager heeft ook een interessant personage in de vorm van Seven of Nine. Een voormalig Borg die ontdekt wat het is om mens te zijn. Wat dat betreft vind ik Star Trek altijd wel een diepere laag hebben vanwege de zoektochten van bepaalde personages.