Onderwerpen
Netflix-serie Dark - beste serie ooit - mysteries, tijdlussen en paradoxen - filosofie - Frederich Nietzsche - de theorie van eeuwige wederkeer
Netflix-serie Dark - beste serie ooit - mysteries, tijdlussen en paradoxen - filosofie - Frederich Nietzsche - de theorie van eeuwige wederkeer
Duitse Netflix-serie Dark
Wat is de beste serie ooit? Een domme vraag natuurlijk, want er is niets zo subjectief als smaak. Al weerhoudt dat sommige oppervlakkige mensen er niet van om over anderen op te merken dat zij “geen smaak” hebben. Waarmee ze in feite zeggen dat ze op die anderen neerkijken omdat zij een minder goede (lees: andere) smaak hebben dan zij zelf.
Wat vind ik de beste serie ooit is natuurlijk de vraag waar het hier om draait. Misschien niet de meest interessante vraag die er is, maar wel eentje die leuk is om over na te denken. Al is het alleen al vanwege het feit dat het antwoord iets zegt over de persoon die ‘m geeft (ik in dit geval dus). Waarmee deze column beschouwd kan worden als een soort vervolg op column 180 (klik hier).
Ik vind “Dark” de beste serie ooit. Geen vreemde uitspraak als je bedenkt dat ik deze nieuwe Netflix-serie uit Duitsland twee dagen nadat ie uitkwam op 1 december al had uitgekeken en ik ‘m bovendien inmiddels alweer voor de tweede keer heb gezien. Net als mijn jongste zoon overigens die mijn fascinatie voor deze serie deelt.
Wat vind ik de beste serie ooit is natuurlijk de vraag waar het hier om draait. Misschien niet de meest interessante vraag die er is, maar wel eentje die leuk is om over na te denken. Al is het alleen al vanwege het feit dat het antwoord iets zegt over de persoon die ‘m geeft (ik in dit geval dus). Waarmee deze column beschouwd kan worden als een soort vervolg op column 180 (klik hier).
Ik vind “Dark” de beste serie ooit. Geen vreemde uitspraak als je bedenkt dat ik deze nieuwe Netflix-serie uit Duitsland twee dagen nadat ie uitkwam op 1 december al had uitgekeken en ik ‘m bovendien inmiddels alweer voor de tweede keer heb gezien. Net als mijn jongste zoon overigens die mijn fascinatie voor deze serie deelt.
Mysterie
Om te beginnen is “Dark” een serie die draait om mysterie en dat is en blijft mijn favoriete onderwerp in films en series en eigenlijk gewoon in het leven in het algemeen.
Van kinds af aan ben ik al gefascineerd door mysteries. Kijk je echter naar het soort mysteries dan ben ik sindsdien behoorlijk veranderd. Daar waar ik vroeger gek was op verhalen over UFO’s, spiritualiteit en geesten, Atlantis en Big Foot et cetera, ben ik nu alleen nog maar geïnteresseerd in wetenschappelijke mysteries die écht mysterieus zijn. En die dus niet ontsproten zijn uit de rijke fantasie van de mens en zijn enorm sterke neiging om koste wat het koste maar te willen geloven. Je kunt gerust stellen dat ik op dit punt volwassen geworden ben.
Citaat Albert Einstein
Als ik alle ruis - bestaande uit mysteries die eigenlijk geen mysteries zijn - wegfilter, blijven er gelukkig genoeg wetenschappelijke mysteries over om de rest van mijn leven gefascineerd over te blijven nadenken. Denk daarbij al aan “simpele” vragen en mysteries als: wat is leven/dood, hoe begon het leven/wat is er na de dood, waar bestaat het universum precies uit, zijn er meer dimensies, is een theorie van alles mogelijk (de kwantumfysica alleen al is één groot mysterie), wat is tijd et cetera?
Kijkend naar alle mysteries is het begrip tijd wel mijn persoonlijke favoriet. Waarmee we terugkomen bij “Dark” waarin tijd het centrale thema is.
Een serie die begint met een citaat van Albert Einstein over tijd heeft al meteen mijn volledige aandacht: “Der Unterschied zwischen Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft ist nur eine illusion, wenn auch eine hartnäckige…” Waarna een stem vervolgt met: “We vertrouwen erop dat tijd lineair verloopt. Dat die voortdurend en gelijkmatig verstrijkt. Tot in de oneindigheid. Maar het onderscheid tussen verleden, heden en toekomst berust slechts op een illusie. Gisteren, vandaag en morgen volgen elkaar niet op, maar zijn in een oneindige cirkel met elkaar verbonden. Alles is met elkaar verbonden.”
En als we dan ook nog in de eerste scene (een klein spoilertje!) een man zien die zichzelf op 21 juni 2019 ophangt terwijl hij een brief achterlaat waarop staat “Niet openen voor 4 november 20:13” dan ben ik verkocht. Dan ga ik meteen vol spanning kijken welke mysteries deze serie gaat ontrafelen.
Ik word niet teleurgesteld, integendeel. Alles aan “Dark” klopt: de mooie beelden, de boeiende personages, de prachtige muziek (met het briljante nummer “Familiair” van Agnes Obel) en “last but not least” het mysterieuze verhaal. Qua sfeer doet “Dark” mij denken aan de eveneens prachtige Franse serie “Les Revenants” die over een ander groot mysterie gaat: de dood.
Kijkend naar alle mysteries is het begrip tijd wel mijn persoonlijke favoriet. Waarmee we terugkomen bij “Dark” waarin tijd het centrale thema is.
Een serie die begint met een citaat van Albert Einstein over tijd heeft al meteen mijn volledige aandacht: “Der Unterschied zwischen Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft ist nur eine illusion, wenn auch eine hartnäckige…” Waarna een stem vervolgt met: “We vertrouwen erop dat tijd lineair verloopt. Dat die voortdurend en gelijkmatig verstrijkt. Tot in de oneindigheid. Maar het onderscheid tussen verleden, heden en toekomst berust slechts op een illusie. Gisteren, vandaag en morgen volgen elkaar niet op, maar zijn in een oneindige cirkel met elkaar verbonden. Alles is met elkaar verbonden.”
En als we dan ook nog in de eerste scene (een klein spoilertje!) een man zien die zichzelf op 21 juni 2019 ophangt terwijl hij een brief achterlaat waarop staat “Niet openen voor 4 november 20:13” dan ben ik verkocht. Dan ga ik meteen vol spanning kijken welke mysteries deze serie gaat ontrafelen.
Ik word niet teleurgesteld, integendeel. Alles aan “Dark” klopt: de mooie beelden, de boeiende personages, de prachtige muziek (met het briljante nummer “Familiair” van Agnes Obel) en “last but not least” het mysterieuze verhaal. Qua sfeer doet “Dark” mij denken aan de eveneens prachtige Franse serie “Les Revenants” die over een ander groot mysterie gaat: de dood.
Paradoxen en tijdlussen en The Terminator en Predestination
Het meest boeiende aan spelen met tijd in films en series vind ik de paradoxen en tijdlussen die erin voorkomen waar ik gek op ben. Simpele paradoxen als “Wat ik nu zeg, is fout” (denk er maar over na) vind ik al geweldig, laat staan de bekende grootvaderparadox over tijdreizen die neerkomt op de volgende vraag: "Wat gebeurt er als een tijdreiziger terug in de tijd gaat en (per ongeluk of opzettelijk) zijn grootvader vermoordt, voordat deze de vader of moeder van de tijdreiziger heeft kunnen verwekken"?
Tijdlussen (een tijdlus is een effect verbonden met tijdreizen waarbij gesteld wordt dat het verleden niet veranderd kan worden daar alles al vaststaat) vind ik even boeiend en zorgen ervoor dat ik bijvoorbeeld een actiefilm als “The Terminator” met Arnold Schwarzenegger zeer kan waarderen.
In deze actieklassieker uit 1984 zit de volgende – spoileralert! - boeiende tijdlus: als robots in de toekomst de wereld dreigen over te nemen is er één verzetsheld - John - die met zijn verzetsgroep heftig tegenstand biedt. Hierdoor besluiten de robots een van hen - de Terminator - terug te sturen in de tijd met als doel de moeder van John te vermoorden voordat ze hem op de wereld zet. Het verzet is echter zo slim om ook iemand van hen terug in de tijd te sturen om te voorkomen dat de moeder wordt vermoord. Deze man slaagt er uiteindelijk in om de Terminator op tijd te vernietigen. Intussen heeft hij echter een relatie met John’s moeder gekregen waarna zij zwanger blijkt te zijn geraakt van jawel… John natuurlijk!
Wie net als ik gek is op dit soort mindfuck-achtige tijdlussen moet “Dark” absoluut zien en zal ‘m geweldig vinden. Net als overigens de film “Predestination” uit 2014 die de grootste mindfuck-film is die ik ooit gezien heb. Voor wie deze nog wil zien: geen voorinformatie is het best, gewoon kijken!
Tijdlussen (een tijdlus is een effect verbonden met tijdreizen waarbij gesteld wordt dat het verleden niet veranderd kan worden daar alles al vaststaat) vind ik even boeiend en zorgen ervoor dat ik bijvoorbeeld een actiefilm als “The Terminator” met Arnold Schwarzenegger zeer kan waarderen.
In deze actieklassieker uit 1984 zit de volgende – spoileralert! - boeiende tijdlus: als robots in de toekomst de wereld dreigen over te nemen is er één verzetsheld - John - die met zijn verzetsgroep heftig tegenstand biedt. Hierdoor besluiten de robots een van hen - de Terminator - terug te sturen in de tijd met als doel de moeder van John te vermoorden voordat ze hem op de wereld zet. Het verzet is echter zo slim om ook iemand van hen terug in de tijd te sturen om te voorkomen dat de moeder wordt vermoord. Deze man slaagt er uiteindelijk in om de Terminator op tijd te vernietigen. Intussen heeft hij echter een relatie met John’s moeder gekregen waarna zij zwanger blijkt te zijn geraakt van jawel… John natuurlijk!
Wie net als ik gek is op dit soort mindfuck-achtige tijdlussen moet “Dark” absoluut zien en zal ‘m geweldig vinden. Net als overigens de film “Predestination” uit 2014 die de grootste mindfuck-film is die ik ooit gezien heb. Voor wie deze nog wil zien: geen voorinformatie is het best, gewoon kijken!
Nietzsche en de filosofische theorie van eeuwige wederkeer
Net als dat je met vrijwel elk écht wetenschappelijk mysterie een link kunt leggen met de filosofie wordt dat in “Dark” ook direct gedaan doordat een van de personages terloops praat over de theorie van de Duitse filosoof Frederich Nietzsche (1844-1900) over de eeuwige wederkeer.
In zijn filosofische boek "Die fröhliche Wissenschaft" (1882) laat Nietzsche de lezer al nadenken over de vraag wat je zou doen als er op een dag een demon je in je eenzaamste moment de keuze zou voorleggen of je het leven dat je leidt tot in het oneindige opnieuw zou willen leven, met alle pijn en vreugde die je hebt meegemaakt. Of zoals Nietzsche het zo mooi zegt: de zandloper des tijds zou steeds weer opnieuw worden omgedraaid en korreltje voor korreltje zou je alles steeds weer opnieuw beleven. Zou je dat doen of zou je de demon vervloeken?
In “Also sprach Zarathustra” (1885) werkt Nietsche de theorie van de eeuwige wederkeer verder uit. Eenvoudig gezegd komt de theorie erop neer dat Nietzsche ervan uitgaat dat de werkelijkheid van mens en natuur een samenspel van krachten, wil en macht is die weliswaar voortdurend woelt, verandert en vervalt maar die uiteindelijk gewoon terugkomt op hetzelfde punt en zich daarna eindeloos herhaalt. Nietzsche zet zich hiermee af tegen het religieuze denken waarin tijd lineair verloopt en je als het goed is toewerkt naar een mooi einddoel, simpel gezegd de hemel. In het denken van Nietzsche is tijd echter niet lineair, het is een cirkel waarin steeds alles tot in het oneindige terugkeert.
In zijn filosofische boek "Die fröhliche Wissenschaft" (1882) laat Nietzsche de lezer al nadenken over de vraag wat je zou doen als er op een dag een demon je in je eenzaamste moment de keuze zou voorleggen of je het leven dat je leidt tot in het oneindige opnieuw zou willen leven, met alle pijn en vreugde die je hebt meegemaakt. Of zoals Nietzsche het zo mooi zegt: de zandloper des tijds zou steeds weer opnieuw worden omgedraaid en korreltje voor korreltje zou je alles steeds weer opnieuw beleven. Zou je dat doen of zou je de demon vervloeken?
In “Also sprach Zarathustra” (1885) werkt Nietsche de theorie van de eeuwige wederkeer verder uit. Eenvoudig gezegd komt de theorie erop neer dat Nietzsche ervan uitgaat dat de werkelijkheid van mens en natuur een samenspel van krachten, wil en macht is die weliswaar voortdurend woelt, verandert en vervalt maar die uiteindelijk gewoon terugkomt op hetzelfde punt en zich daarna eindeloos herhaalt. Nietzsche zet zich hiermee af tegen het religieuze denken waarin tijd lineair verloopt en je als het goed is toewerkt naar een mooi einddoel, simpel gezegd de hemel. In het denken van Nietzsche is tijd echter niet lineair, het is een cirkel waarin steeds alles tot in het oneindige terugkeert.
Mijn eigen theorie van eeuwige wederkeer
Grappig is dat ik al lang voordat ik mij een jaar of tien geleden stap voor stap in de filosofie begon te verdiepen, nadacht over filosofische onderwerpen als het verloop van tijd, het leven, de dood etc.
Zo had ik als jong volwassene ooit al een keer bedacht dat het best eens zo zou kunnen zijn dat het leven zich gewoon eindeloos herhaalt. Wat dan ook meteen - iets dat ik heel slim van mezelf bedacht vond - een verklaring zou kunnen zijn voor al die mensen die kleine dan wel hele grote déjà vu’s hebben (met bijbehorende reïncarnatietheorieën over vorige levens). Déjà vu’s die dan in mijn ogen dus niets met vorige levens of zo te maken hadden, maar waarvoor een veel simpelere verklaring bestond: het waren gewoon een soort van onbewuste herinneringen aan hetzelfde leven dat al talloze keren daarvoor was geleefd.
Omdat ik alle overige geloven met hun hemels, hellen, Nirwana’s en wat nog allemaal meer (nóg) ongeloofwaardiger acht dan mijn geloof in een cirkelachtige “constructie” ga ik nog steeds mee met mijn eigen theorie van eeuwige wederkeer. Het bijkomende voordeel van een cirkelredenering is dat je af bent van het kip-ei vraagstuk en je geen oorzaak voor het begin hoeft te zoeken (wie heeft God gemaakt of wie heeft de Big Bang in gang gezet?). Er is eenvoudigweg geen begin of einde.
Omdat ik alle overige geloven met hun hemels, hellen, Nirwana’s en wat nog allemaal meer (nóg) ongeloofwaardiger acht dan mijn geloof in een cirkelachtige “constructie” ga ik nog steeds mee met mijn eigen theorie van eeuwige wederkeer. Het bijkomende voordeel van een cirkelredenering is dat je af bent van het kip-ei vraagstuk en je geen oorzaak voor het begin hoeft te zoeken (wie heeft God gemaakt of wie heeft de Big Bang in gang gezet?). Er is eenvoudigweg geen begin of einde.
Gedachte-experiment
De demon van Nietsche doet mij overigens denken aan een eigen gedachte-experiment, een hypothetische situatie die ik ook al lang geleden ooit zelf heb bedacht. Stel je voor dat je van iemand - noem het God of de duivel of welk almachtig wezen dan ook - de mogelijkheid krijgt om óf gewoon verder te gaan met je leven zoals je nu leidt óf dat je een willekeurig moment uit je verleden mag uitkiezen waarnaar je dan terug gebracht wordt om van daaruit weer verder te kunnen leven mét (heel belangrijk) het behoud van alle kennis van het verloop van je huidige leven, wat zou jij dan doen?
Ik heb daar tot op de dag van vandaag best veel over nagedacht en ik moet zeggen dat dat toch een groot dilemma zou opleveren. Al zou het beste antwoord natuurlijk zijn dat je helemaal niets wenst te veranderen.
Aan de ene kant zou ik zeggen van breng me maar terug naar mijn geboorte. Eenvoudigweg omdat ik om heel veel uiteenlopende redenen (met het gebrek aan zelfkennis op nummer 1) niet echt tevreden ben over hoe mijn leven is gegaan en ik met terugwerkende kracht veel dingen anders zou hebben gedaan. De mogelijkheid om een tweede kans te krijgen en veel dingen anders en beter te doen, is dan uiteraard zeer aanlokkelijk. En zeker met de wetenschap dat ik in dat geval alle informatie met alle zelfkennis vanuit mijn (vorige) leven nog zou hebben waardoor ik precies weet waar al mijn valkuilen liggen en hoe ik alles beter kan gaan doen.
Maar aan de andere kant zou ik het naar mezelf en mijn kinderen toe natuurlijk niet kunnen verantwoorden als ik daarvoor zou kiezen, aangezien dat zou inhouden dat zij dan nooit zullen worden geboren. Weinig mensen die vlak voordat ze trouwen te horen krijgen dat hun huwelijk honderd procent gegarandeerd in een scheiding eindigt, zullen er tenslotte mee doorgaan. Iedereen wil gewoon een partner waarmee ze oud worden en zeker ik als romanticus zou daar absoluut voor gaan.
Kortom, ik heb al bedacht wat ik zal doen als de dag komt waarop ik mag kiezen. Ja, ik kijk duidelijk teveel sciencefictionseries en -films , ik weet het. Mijn keus zal vallen op het terugkeren naar het moment waarop mijn jongste kind, mijn dochter, net geboren is. Waarom? Ten eerste omdat de kraamtijd gewoon een hele leuke tijd is, ten tweede omdat al mijn kinderen dan geboren zijn en ten derde omdat ik dan in elk geval de gelegenheid krijg om wat beter, opener, directer en minder angstig met mijn vrouw te communiceren.
Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat ik daarmee mijn scheiding zou willen voorkomen of dat ik altijd degene ben geweest die niet goed communiceerde (dat mogen wij onszelf beiden aanrekenen). Mijn vrouw en ik verschillen teveel voor een goed huwelijk en een sprong terug in de tijd zou daar uiteraard weinig aan kunnen veranderen. Maar ik zou dan in elk geval door meer mezelf te durven zijn een beter gevoel willen overhouden aan het doorlopen van die vervelende levensfase.
Ik heb daar tot op de dag van vandaag best veel over nagedacht en ik moet zeggen dat dat toch een groot dilemma zou opleveren. Al zou het beste antwoord natuurlijk zijn dat je helemaal niets wenst te veranderen.
Aan de ene kant zou ik zeggen van breng me maar terug naar mijn geboorte. Eenvoudigweg omdat ik om heel veel uiteenlopende redenen (met het gebrek aan zelfkennis op nummer 1) niet echt tevreden ben over hoe mijn leven is gegaan en ik met terugwerkende kracht veel dingen anders zou hebben gedaan. De mogelijkheid om een tweede kans te krijgen en veel dingen anders en beter te doen, is dan uiteraard zeer aanlokkelijk. En zeker met de wetenschap dat ik in dat geval alle informatie met alle zelfkennis vanuit mijn (vorige) leven nog zou hebben waardoor ik precies weet waar al mijn valkuilen liggen en hoe ik alles beter kan gaan doen.
Maar aan de andere kant zou ik het naar mezelf en mijn kinderen toe natuurlijk niet kunnen verantwoorden als ik daarvoor zou kiezen, aangezien dat zou inhouden dat zij dan nooit zullen worden geboren. Weinig mensen die vlak voordat ze trouwen te horen krijgen dat hun huwelijk honderd procent gegarandeerd in een scheiding eindigt, zullen er tenslotte mee doorgaan. Iedereen wil gewoon een partner waarmee ze oud worden en zeker ik als romanticus zou daar absoluut voor gaan.
Kortom, ik heb al bedacht wat ik zal doen als de dag komt waarop ik mag kiezen. Ja, ik kijk duidelijk teveel sciencefictionseries en -films , ik weet het. Mijn keus zal vallen op het terugkeren naar het moment waarop mijn jongste kind, mijn dochter, net geboren is. Waarom? Ten eerste omdat de kraamtijd gewoon een hele leuke tijd is, ten tweede omdat al mijn kinderen dan geboren zijn en ten derde omdat ik dan in elk geval de gelegenheid krijg om wat beter, opener, directer en minder angstig met mijn vrouw te communiceren.
Waarmee ik overigens niet wil zeggen dat ik daarmee mijn scheiding zou willen voorkomen of dat ik altijd degene ben geweest die niet goed communiceerde (dat mogen wij onszelf beiden aanrekenen). Mijn vrouw en ik verschillen teveel voor een goed huwelijk en een sprong terug in de tijd zou daar uiteraard weinig aan kunnen veranderen. Maar ik zou dan in elk geval door meer mezelf te durven zijn een beter gevoel willen overhouden aan het doorlopen van die vervelende levensfase.
Hoe een geweldige serie rondom het thema tijd je aan het
denken zet. Mijn beste serie ooit: “Dark”, een absolute aanrader!
Tonko
Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.
Agnes Obel
"Familiair"
Uit Netflix-serie Dark
(bron: YouTube)
