60. Geloof en wetenschap gaan niet samen

Actualiteit - Religie/Geloof - Wetenschap versus Geloof

Dat zal dan wel een kort gesprek zijn...

Van de diverse fascinaties die ik heb, is geloof er een van. Kerst is altijd een goede tijd om daar weer eens meer bij stil te staan dan normaal. Met dank ook aan onze paus Benedictus XVI die veel aandacht op zich vestigde door in een opvallende kersttoespraak vernietigend uit te halen naar onze homoseksuele medemens.

Alhoewel opvallend; eigenlijk was er niets nieuws onder de zon. Zijn toespraak deed me denken aan een christelijke man uit mijn filosofiegroep die onlangs enthousiast liet weten uitgenodigd te zijn om tijdens een symposium een gesprek te voeren over de relatie tussen geloof en wetenschap. “Dat zal dan wel een kort gesprek zijn,” was mijn reactie.

Die twee gaan niet samen

Een relatie tussen geloof en wetenschap klinkt allemaal natuurlijk heel leuk en aardig, maar die twee gaan niet samen. Punt. Wie zichzelf wijsmaakt van wel, leeft in een illusie. Die wil om de een of andere - veelal religieuze - reden graag geloven dat er tussen die twee een (sterke) relatie zit. Maar feit is dat wetenschap draait om weten en geloof om geloven. Ik zal niet beweren dat ze lijnrecht tegenover elkaar staan, maar ze zijn wel totaal, echt totaal verschillend.
Als je iets weet, geloof je het niet en als je iets gelooft, weet je het niet. Iets duidelijker uitgelegd: a. als je iets weet, hoef je het niet (meer) te geloven, want dat stadium ben je dan voorbij: je weet het (nu). En b. als je iets gelooft, weet je het niet (zeker) want als je het wel (zeker) zou weten… zie a.
Wel is het zo dat onderdelen van het geloof gebaseerd kunnen zijn op weten(schap) en feiten. Andersom ligt dat veel gecompliceerder. Sommige onderdelen van de wetenschap zijn weliswaar gebaseerd op aannames (axioma’s) en theorieën. Maar deze zijn voortgekomen uit een logica die wetenschappelijk goed onderbouwd moet zijn.
Ook een gelovige kan vanuit een bepaalde logica tot de kern van zijn geloof zijn gekomen, maar deze dient niet wetenschappelijk te hoeven zijn onderbouwd. Sterker nog: als dat wel wetenschappelijk zou zijn onderbouwd, komen we weer uit op weten in plaats van op geloven en is het geen geloof meer…

Charles Darwin

Als mensen vanuit de geloofs- en de wetenschapshoek met elkaar gaan praten, vraag ik me altijd af wat zij ermee willen bereiken.
In mijn ogen heeft de wetenschap hierbij weinig te winnen (behalve inspiratie opdoen voor nieuw onderzoek) en het geloof alleen maar veel te verliezen. De kans dat de wetenschap met feiten komt die het geloof ondermijnen is tenslotte vele malen groter dan dat ze met bewijzen komt die het geloof onderbouwen. Charles Darwin sloeg met zijn evolutietheorie het christelijk geloof weliswaar niet definitief knock-out, maar het dwong de gelovigen wel om de bijbel anders te gaan bekijken en interpreteren: minder letterlijk en meer metaforisch en symbolisch.  

Een illusie

Toch begrijp ik de behoefte van gelovigen wel om hun geloof met wetenschappelijke bewijzen te ondersteunen. Het kan je sterken in je geloof. Maar het willen bewijzen van geloof is zoals het klinkt: een illusie.
De bijbel onder een wetenschappelijke loep leggen, leidt alleen maar tot teleurstellingen. Dat moeten gelovigen ook niet willen. Het mooie aan geloof is ook dat het geloof is. Dat een ieder zijn eigen interpretatie en betekenis eraan kan geven zonder zich daarbij geremd te voelen door welk wetenschappelijke feit dan ook.

De oorsprong van homoseksualiteit

Ondanks mijn scepsis over de relatie tussen geloof en wetenschap doet de kersttoespraak van de paus mij beseffen dat een beetje wetenschappelijke kennis op zijn tijd niet slecht is voor de gelovige mens. Wetenschap gebruiken om je geloof te willen “bewijzen” is één ding; maar wetenschap in het geheel niet willen gebruiken, is weer het andere uiterste.
In de wetenschap wordt steeds meer onderzoek verricht naar de oorsprong van homoseksualiteit. Ondanks dat het nog te vroeg is voor een definitief oordeel, kan in elk geval wel worden vastgesteld dat homoseksualiteit ook in het dierenrijk voorkomt en dus niet exclusief aan de mens is voorbehouden.
Verder kunnen zelfs onderzoekers met vergelijkbare standpunten als de paus er niet omheen dat biologische factoren op zijn minst óók een rol spelen bij de totstandkoming van homoseksualiteit.
De katholieke kerk zou er daarom goed aan doen om de wetenschap wat beter te volgen alvorens keiharde ongenuanceerde standpunten te prediken. Een les uit haar eigen verleden zou daarbij geen kwaad kunnen. Was het tenslotte niet Benedictus’ voorganger paus Johannes Paulus II die zich, (eindelijk) ingehaald door wetenschappelijke feiten, genoodzaakt voelde om zowel Galileo Galilei (in 1992) als Charles Darwin (in 1996) officieel te rehabiliteren?
Paus Benedictus XVI zal zich niet opgejaagd voelen. Galileo, de man die het waagde om tegen de kerk te zeggen dat de aarde om de zon draaide en niet andersom, stierf in 1642. Darwin bijna tweeënhalve eeuw later, in 1882.

Heb uw naaste lief!

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

Foto: Tonko

 

59. Híer zijn de helden!

Actualiteit - Drama/Tragiek - De Dood

Heldendaad

Gelukkig zijn er nog wel degelijk echte helden op deze wereld, maar helaas valt dat vaak pas op op een moment dat ze hun heldendaad met de dood hebben moeten bekopen.
De 31-jarige man die op 27 december in Barneveld omkwam toen hij een bejaard echtpaar probeerde te redden dat met hun auto vast kwam te zitten op een spoorwegovergang terwijl er een trein naderde, noem ik een echte held.

Bystander Effect

Mensen die zich op zo’n moment weten te onttrekken aan het Bystander Effect (zie column 31) en onmiddellijk ingrijpen waar anderen alleen maar blijven toekijken, verdienen als geen ander het predicaat held. Zeker als je bedenkt dat het echtpaar 92 jaar oud was en je je mag afvragen wat mensen op die leeftijd überhaupt nog in een auto te zoeken hebben behalve anderen ermee in gevaar te brengen.

Slapstick

Hoe wrang dit soort incidenten ook zijn, hebben ze ook iets weg van een slapstick. Want hoe krijg je het in godsnaam voor elkaar om van alle mogelijke plekken die er zijn waarop je onbedoeld plotseling kunt stilstaan met je auto, uitgerekend te “kiezen” voor een plek midden op een spoorwegovergang op een moment dat er een trein nadert? Dat bedenk je toch niet!
De passieve bystanders kunnen zich overigens troosten met de gedachte dat niet ingrijpen hier waarschijnlijk de beste keus was geweest, aangezien de bejaarde vrouw die de held op dat moment probeerde te redden zwaargewond raakte terwijl haar man achter het stuur ongedeerd bleef.
Misschien een nóg schrijnender geval van een stervende held is de 59-jarige man die in oktober ook op een spoorwegovergang een suïcidale vrouw redde. Hij kwam om en zij raakte zwaargewond. Dan wil je dus dood, maar word je wakker in een ziekenhuis met de mededeling dat niet jij maar “slechts” je redder is omgekomen.

Maar om af te sluiten met het goede nieuws: echte helden bestaan! Alleen niet zo lang…

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

58. Waar zijn de helden toch gebleven?

Actualiteit - Sport - Doping - Liegen en Bedriegen/Hypocrisie

 

Kop van Jut

Nu op het gebied van georganiseerd dopinggebruik in het wielrennen zich ook de netten rondom de (oude?) Rabo-wielerploeg aan het sluiten zijn, heeft Michael Boogerd tegenover de NOS verklaard dat men eerst maar eens met zijn (oud) ploeggenoten moet gaan praten, “want als ik hier als enige ga zeggen wat ik allemaal weet, ben ik straks de kop van Jut.”
Een beetje vreemde en niet al te snuggere actie van Boogerd, want volgens mij heeft hij met deze verklaring juist zijn hoofd op een zilveren schaal aangeboden als kop van Jut. Dit is tenslotte niets meer en niets minder dan een schuldbekentenis namens hem en de gehele Raboploeg. Je kunt het vergelijken met Pinokkio die met een enorme lange neus zegt dat hij niet liegt.

Hypocriete wereld

Het blijft jammer dat je in de wielerwereld als een verrader wordt beschouwd als je open en vrijuit praat. Voor mij ben je een held als je in een leugenachtige, hypocriete wereld als enige de waarheid durft te zeggen.
Voor Boogerd is dit station overigens al lang gepasseerd, want mensen die zich gedwongen zien om de waarheid te vertellen op een moment dat alle netten zich aan het sluiten zijn en er geen andere uitweg meer mogelijk is, zijn natuurlijk geen helden maar hooguit iets minder grote lafaards dan types als Lance Armstrong die blijven ontkennen of zwijgen.

Waar zijn de helden toch gebleven?

(zie ook columns 3, 24, 34 en 38)

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

57. Een mooie overpeinzing voor Kerst

Raadsel

Een dode man ligt in de tuin en naast hem ligt een gesloten pakketje. Als hij het pakketje open had gedaan, was hij niet dood geweest. Ra, ra, wat zit er in het pakketje?

Antwoord: een parachute.

Zelfmoord

De parachutist uit Schijndel die vorige week negen dagen dood in een weiland heeft gelegen voordat hij toevallig door jagers werd gevonden, zou wel eens een symbool kunnen zijn van onze steeds individualistischer wordende maatschappij.
Mede doordat er geen tekenen zijn dat hij de parachute en reserveparachute heeft willen openen, zijn er sterke aanwijzingen dat het hier om zelfmoord ging.
Wat mij eraan fascineert, is het volgende raadsel: als deze man had geweten dat hij binnen een dag zou worden gevonden, had hij dan nog geleefd?

Een mooie overpeinzing vlak voor Kerst.

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

56. Get over it Pope!

Actualiteit - Religie/Geloof - Paus/Katholieke Kerk

 

Een groot denker

Het is altijd leuk om weer eens van onze paus te horen. Vorige week liet Benedictus XVI via een geschreven boodschap ter gelegenheid van de Werelddag van de Vrede (1 januari) ons weten dat euthanasie, abortus en het homohuwelijk zware bedreigingen voor de vrede zijn. Vandaag deed hij er tijdens een kersttoespraak nog een grote schep bovenop: "Homoseksuelen vernietigen de essentie van het menselijk wezen (...) door het openstellen van het huwelijk voor homostellen wordt het gezin tot in de kern bedreigd." We horen niet veel van deze man, maar als hij een keer iets zegt, is het ook meteen raak en o zo vernieuwend. Waarlijk een groot denker!

Hoop op een homovriendelijke paus

Natuurlijk was de homogemeenschap iets minder gecharmeerd van de uitspraken van de paus van vorige week en dat zal na zijn kersttoespraakje van vandaag niet veel beter zijn geworden. Maar tussen die twee heeft het natuurlijk nooit lekker geboterd. De hoop op een homovriendelijke paus is net zoiets als de hoop die ik ooit op mijn Kerstkaart van 2005 uitsprak: het door PAlestijnen en ISraëliërs gezamenlijk oprichten van het land PAIS (vrede). Beide zullen nog wel even op zich laten wachten, vrees ik.
Toch heeft de homogemeenschap wel een punt met haar verontwaardiging over de beschuldiging dat zij een zware bedreiging voor de vrede zou zijn. Als ik bijvoorbeeld kijk naar de geschiedenis en de rol van de Katholieke Kerk daarin en ik zet die af tegen de rol van de homo’s door de jaren heen, dan vraag ik me (retorisch) af wie van de twee nou een grotere bedreiging voor de vrede is geweest.
Als iemand tijdens het spelletjesprogramma “Ik hou van Holland” zijn teamleden zo snel mogelijk het woord “Katholieke Kerk” moet laten raden aan de hand van steekwoorden dan lukt dat vast wel: kruistochten, oorlogen, inquisitie, martelen, heksenvervolgingen, jodenhaat, passiviteit (tijdens WO II), kindermisbruik, hypocrisie, lafheid, doofpot, homofobisch, anti-abortus etc. De teamleden die bij “kindermisbruik” het woord nog niet geraden hebben, verdienen het niet om bij Linda de Mol in de show te zitten.
En om maar meteen een bruggetje vanuit de televisie-entertainment te maken: bij homo’s zou ik ook wel wat nare steekwoorden kunnen opsommen, maar dat is niet zo gek. Het zijn, met hun goede en slechte eigenschappen, tenslotte net mensen.

Homoseksuele mensen scheppen

Over één ding zijn de paus en ik het waarschijnlijk wel eens: als er bedreigingen zijn voor de vrede dan zullen ze van mensen afkomen. En onder die mensen zullen ongetwijfeld ook homo’s zitten. Maar als de beste man de wetenschappelijke ontwikkelingen een beetje had gevolgd, zou hij al lang hebben geweten dat homo’s al bij de geboorte bestaan.
Wat inhoudt dat als hij gelooft dat “zijn” God de mens heeft geschapen, hij ook zal moeten accepteren dat “zijn” God het blijkbaar nodig vond om ook homoseksuele mensen te scheppen. Dus ik zou zeggen “Get over It Pope!” en richt al je energie, in zoverre nog aanwezig in een 85 jaar oud lijf, op zaken die wél van belang zijn voor het in stand houden van de wereldvrede.

Alzheimer

Mijn God, wat zou de paus met al zijn macht en invloed een hoop goede daden kunnen verrichten zeg. Alleen al in Zuid-Amerika zou hij zich fulltime kunnen inzetten voor de strijd tegen armoede, corruptie, drugsmaffia, schending van mensenrechten, het ombrengen van straatkinderen etc. In plaats daarvan mogen we een paar keer per jaar genieten van zijn clichétoespraakjes. Volgende week met Kerst mag hij wederom opdraven voor zijn Urbi et Orbi speech en kunnen we tijdens het opdreunen van zijn zegen in zestig talen opnieuw checken of hij nog geen last heeft van (beginnende) Alzheimer.
Wat voor president Obama gold in nijn een na laatste column (klik hier) geldt net zo goed voor de paus: toespraken maken geen indruk. Actie wel.
Geef mij straks als opvolger van Benedictus XVI maar een “jonge” (55-), moderne, Out-of-the-Box denkende paus met visie, lef en zelfkritiek. Zo eentje die tijdens zijn Urbi et Orbi toespraak verrast door opeens ook de homo’s te zegenen. Houd de dag in de gaten waarop dit gebeurt: de dag waarop Pinksteren en Pasen samenvallen.

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

Kerstkaart Tonko 2005 We Have a Dream: Palestina en Israël vormen nieuw land PAIS (foto: Tonko)

 

55. Maya-voorspelling is grote nonsens

Actualiteit - Religie/Geloof - Mysteries en Complottheorieën


Ik win altijd

“Dat is leuk. Gaan we weg op de dag dat de wereld vergaat.” Mijn dochter van negen gaat vrijdag 21 december 2012 samen met haar twee broers en mijn ex-vrouw op wintersport. Ook zij is op de hoogte van de “voorspelling” van de Maya’s dat de aarde op deze datum zal vergaan. Ben ik net als columnist bij breda.nieuws.nl begonnen, kan dit alweer mijn laatste column zijn. Ongetwijfeld in diverse varianten een meer gehoorde grap in deze tijd.

Met een gerust hart kan ik u hier meedelen dat de Maya-voorspelling grote nonsens is. Als 21 december onopvallend (is) voorbij gaat (gegaan) dan weet u dat ik gelijk had. Mocht de aarde echter toch onverwacht (zijn) vergaan dan weet u dat ik ongelijk had, maar bent u er niet meer om mij dat kwalijk te nemen. Ik win altijd.

Een hype

Over de achtergrond van de Maya-voorspelling is al genoeg geschreven. Kort samengevat: de paar Maya-kalenders die er zijn, kennen een indeling in cycli. De laatste cyclus van een van deze kalenders eindigt op 21 december 2012, al bestaan er over de precieze einddatum meer interpretaties.
De Maya’s hebben nooit beweerd dat het einde van deze kalender staat voor een einde der tijden, dus van een voorspelling is geen sprake. Het is niet ondenkbaar dat de Maya-ambachtsman die eraan werkte op een gegeven moment dacht van: het is mooi zo, we hebben nu wel even genoeg cycli, ik kap ermee. Totdat een of andere antropoloog eeuwen later bedacht dat het einde van de kalender wellicht het begin van een Apocalyps inluidde, was er niets aan de hand. Maar toen werd de theorie opeens een hype.

Hang naar spanning en sensatie

Wat mij aan dit fenomeen fascineert, is de reden waarom mensen meegaan met dit soort theorieën. Ook hier ontkom ik niet aan mijn overtuiging dat de mens wil geloven (zie column 51). Zelfs als het gaat om knotsgekke voorspellingen over het einde der tijden.

Waarschijnlijk begint het allemaal gewoon bij een hang naar spanning en sensatie. Het is tenslotte een geweldig opwindende gedachte dat er vroeger een mysterieus volk heeft geleefd dat zo ontzettend intelligent was dat ze met hun geniale wiskundige inzicht konden berekenen wanneer precies de aarde zou gaan vergaan. Wauw, dat wil ik ook wel geloven hoor!
Dat datzelfde volk niet zo intelligent was om haar eigen ondergang te voorspellen laat staan te voorkomen, vergeten we voor het gemak maar even. Net als dat je ook maar beter het gegeven dat de Maya’s dachten dat de aarde op 11 augustus 3114 voor Christus was geschapen, kunt negeren. Met zo’n begindatum klinkt een einddatum van 21 december 2012 opeens (nóg) veel dommer.

We got him!

Ondanks dat ik iemand ben die bij dit soort zaken altijd af gaat op zijn logisch verstand, veelal gebaseerd op (wetenschappelijke) feiten, herken ook ik wel een bepaalde hang naar spanning en sensatie. Ik was als kind al enorm geïnteresseerd in alles wat maar een zweem van mysterie om zich heen had. Waarbij ik altijd in mijn achterhoofd de hoop had dat er op een dag ook daadwerkelijk bewijzen zouden worden gevonden voor bijvoorbeeld het bestaan van UFO’s, geesten en paranormale verschijnselen etc.
Aan de andere kant besef ik heel goed dat bewijzen enorme spelbrekers kunnen zijn. Het meest aantrekkelijke aan een mysterie is en blijft tenslotte dat het een mysterie is. Ik zie het al voor me. Ben ik weer eens naar een documentaire over Big Foot aan het kijken, krijg ik aan het eind opeens de mededeling: “We got him!” Dat zou toch wel een beetje een afknapper en anticlimax zijn.
Wat dat betreft is het ook jammer dat het mysterie van de Maya-voorspelling overmorgen al geen mysterie meer is. Is er al een nieuwe voorspelling over het einde der tijden (uit)gevonden? 

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.



54. Toespraken maken geen indruk, actie wel!

Actualiteit - Wapenbeleid VS - Politiek/Macht

 

Doodgeschoten door je eigen zoon

De Amerikaanse President Obama was zichtbaar aangeslagen in zijn toespraak naar aanleiding van het zoveelste schietdrama in zijn land. Later verklaarde hij: “We can’t tolerate this anymore.”
Dit keer was een basisschool in het als pittoreske en vredelievende omschreven plaatsje Newtown aan de beurt geweest. Na het optrekken van de kruitdampen kon de balans worden opgemaakt: 27 doden waaronder twintig kinderen tussen vijf en tien jaar en zeven volwassenen waaronder uiteraard de dader. Uiteraard, want de meeste daders van dit soort drama’s lijken dusdanig gefrustreerd en eenzaam te zijn dat ze een sterke behoefte voelen om voorafgaande aan hun zelfmoord eerst nog een hoop onschuldige mensen met zich mee de dood in te schieten.
De moeder van de dader was overigens als eerste aan de beurt geweest. Doodgeschoten worden in je eigen huis, door je eigen zoon, met je eigen – ongetwijfeld ooit voor de “veiligheid” aangeschafte - wapen; zij zal haar eigen dood ongetwijfeld anders voorgesteld hebben.

Toespraken maken geen indruk, actie wel

Cynisch kunnen we vaststellen dat het niet de vraag is of, maar wanneer er bij een volgend schietdrama een peuterschool aan de beurt zal zijn. De lat voor gestoorde seriemoordenaars om er met een spectaculaire knal (helaas meer) uit te stappen, wordt wat dat betreft ook steeds hoger gelegd.  
De aangeslagen Obama maakte geen enkele indruk op mij. Toespraken van presidenten van de Verenigde Staten maken sowieso zelfden tot nooit indruk op mij. Alle voormalige, huidige en toekomstige presidenten van dit land houden na dit soort schietdrama’s vergelijkbare toespraakjes. Vervolgens heffen ze echter weer het glas, doen een plas en laten alles zoals het was. Toespraken maken geen indruk; (re)actie wel!

Het tweede amendement ter discussie stellen

Wil Obama echt indruk op mij maken dan zal hij iets “out of the box”-achtigs moeten gaan doen. Iets wat geen enkele voorganger van hem ooit heeft gedaan en aangedurfd: de vraag opwerpen of het vrije bezit van wapens in de Verenigde Staten eigenlijk wel zo’n goed idee is. En of het misschien niet een keer tijd wordt om met z’n allen in plaats van steeds maar meer wapens op te nemen, ze misschien eens voor de verandering neer te leggen en definitief op te bergen.
Of heb anders in elk geval het lef om je als president zelfkritisch op te stellen door hardop de vraag te stellen waarom zijn land vergeleken met landen met een vergelijkbaar wapenbeleid en –bezit jaarlijks zo belachelijk veel meer dodelijke slachtoffers door vuurwapens telt. President Obama die het lef heeft om het tweede amendement van de Grondwet ter discussie te stellen.₁ Dát is de president die ik wil zien.
De president van de Verenigde Staten worden is één ding; een wijs man worden, is echter iets heel anders. Natuurlijk is de kans groot dat hij met tegenstand van de gigantische wapenlobby, waarin vele miljarden dollars omgaan, niets voor elkaar krijgt. Maar hij toont in elk geval wel zijn ballen. Voor mij zou hij zich zo onsterfelijk maken.

Get out of the box Obama!

(zie ook column 21!)

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

₁Deze luidt: “Aangezien een goed geregelde militie nodig is voor de veiligheid van een vrije staat, zal geen inbreuk worden gemaakt op het recht van het volk om wapens te bezitten en te dragen.”



Afbeelding: Tonko

53. Filosofie voor kinderen (Dus ik ben junior)

TV/Film/Docu - Filosofie - Nature/Nurture

 

Mooie kinderprogramma's

Wie wel eens zondagochtend kijkt naar Zapp Kindertelevisie kan constateren dat het maken van mooie, kwalitatief hoogstaande kinderprogramma’s een kunst is die de VPRO en de humanistische omroep Human in elk geval duidelijk beheersen.
Eerst is er het mooie VPRO-programma “Taarten van Abel” waarin kinderen met banketbakker “Abel” een taart gaan maken voor een bijzonder iemand uit hun omgeving. Een pleegdochter van een goede vriendin van me deed er ook eens aan mee. Omdat achter de reden om zich voor dit programma aan te melden vaak een bijzonder verhaal zit, ontstaan hele leuke en diepgaande gesprekken tijdens het maken van de taart. 

 

Filosofisch jeugdprogramma

Sinds kort wordt “Taarten van Abel” gevolgd door een nieuw jeugdprogramma van Human. Een programma helemaal naar mijn hart want het gaat over filosofie voor kinderen: “Dus ik ben Junior” (er was al eerder een “Dus ik ben” voor volwassenen).
Het programma wordt gepresenteerd door een negenjarige jongen met een naam die mijn oudste zoon van veertien bekend in de oren zal klinken. Hij praat vanuit de studio via beeldschermen met diverse jonge denkertjes over filosofische onderwerpen die zij zelf aandragen. Tussendoor zijn er filmpjes te zien waarin filosofe en (mede) bedenker van dit programma Stine Jensen wat extra informatie geeft over de betreffende onderwerpen.

 

Stine Jensen

Mooi dat Nederland naast de bekende mannelijke filosoof Bas Haring met Stine Jensen ook een vrouwelijke filosofe heeft. Ongetwijfeld zijn er meer, maar van een vriend die zich al jaren middenin de Filosofiewereld begeeft, begrijp ik dat het toch vooral een echte mannenwereld is.
Wat me overigens meteen doet denken aan de tweede aflevering van “Dus ik ben Junior” die gaat over de strijd tussen gevoel en verstand. Wetenschapsjournalist Asha ten Broeke schreef ooit in haar boek “Het idee M/V” dat mannen en vrouwen helemaal niet zoveel van elkaar verschillen en dat dat misverstand vooral door aangeleerde ideeën is ontstaan.
Maar als ik dan zie dat de spirituele wereld stikt van de vrouwen en de filosofiewereld dus door mannen wordt gedomineerd, vraag ik mij af of dat komt door aangeleerde ideeën of doordat veel vrouwen meer lijken af te gaan op hun gevoel daar waar veel mannen weer meer op hun verstand lijken te vertrouwen. Ja, de discussie (meer) nature of nurture blijft altijd boeiend. Waarbij het woordje "meer" slaat op het feit dat het in de praktijk vrijwel altijd om een combi van nature en nurture gaat.

 

Wie is mezelf eigenlijk?

In de eerste aflevering van “Dus ik ben Junior” vraagt een meisje dat volgend jaar naar de middelbare school gaat zich af of ze dan een ander persoon wordt: blijf ik dan nog wel mezelf en wie is mezelf eigenlijk? Een zeer interessante vraag die in mijn eigen filosofiegroep ook regelmatig terugkomt: wie ben ik en bestaat er überhaupt een ik?
Het meisje maakt zich een beetje zorgen omdat ze heel vaak kinderen heeft zien veranderen die naar de middelbare school gingen. Haar zorgen zijn terecht. Ik moet meteen aan mijn tweede zoon denken die net op de middelbare school zit. Mijn stoere, social mediaverslaafde, meisjesverslindende en huiswerkhatende zoon die ik ervan verdenk een (mislukte) kloon te zijn van mijn zoon van vorig jaar. Gelukkig schijnt biologisch gezien de puberteit al (?) rond het 25e levensjaar te eindigen, dus dat valt weer mee. Maar kloon of niet: ik blijf altijd van hem houden.
Interessant is natuurlijk de vraag die de jonge denkertjes in het programma ook bezighoudt: speelt mijn zoon nou een rol omdat hij vindt dat hij zich op de middelbare school anders moet gedragen of is hij gewoon veranderd maar nog wel degelijk zichzelf?
Een van de tweelingzusjes in het programma meent dat alles wat je doet wel bij jezelf past “omdat jij zo denkt en dat dan op dat moment doet en dat ben je zelf.”

 

Ben je gewoon niet per definitie altijd jezelf?

Ik begrijp precies wat ze bedoelt en ik herken haar denkwijze. Is het idee dat je van jezelf vindt dat je jezelf niet bent eigenlijk geen grote onzin? Want als je besluit om een bepaald gedrag te vertonen, bijvoorbeeld door je helemaal aan je omgeving aan te passen, zegt dat tenslotte ook iets over wie je bent en dus past dat automatisch bij jou als persoon.
Een ander voorbeeld om het te verduidelijken. Ik beschouw mezelf als iemand die behoorlijk authentiek en zichzelf is: what you see, is what you get. Wat ik ook vaak hoor van anderen, al is dat heus lang niet altijd een compliment. Een goede vriend van me zegt hierover altijd dat hij er weliswaar waardering voor kan opbrengen dat ik altijd zo verdomd vaak steeds mezelf ben en blijf, maar dat dat me alleen niet veel heeft opgeleverd in het leven. Ik begrijp heel goed wat hij bedoelt.
Principieel steeds jezelf willen zijn klinkt aan de ene kant misschien wel mooi, maar aan de andere kant bereik je in de praktijk natuurlijk veel meer door je regelmatig aan te passen en je beter voor te doen dan je bent.

Mijn punt hiermee is dat mijn principiële, eigenwijze (vind ik zelf overigens niet) en koppige karakter wat ervoor zorgt dat ik altijd zoveel mogelijk “mezelf” ben, bij mij hoort als persoon. Net als dat een uitstekend aanpassingsvermogen bij mijn vriend hoort waardoor hij weer anders doet en is en, gelukkig voor hem en zijn materiële inslag, ook meer succes heeft bereikt. Maar zijn wij dan beiden niet gewoon onszelf? Simpelweg omdat hoe wij ons ook gedragen, dat onze eigen beslissing is en dus bij ons hoort? Anders gezegd: ben je gewoon niet per definitie altijd jezelf?

 

Rousseau, Foucault en Hume

De vraag over het “ik” blijft altijd boeiend. Stine Jensen vertelt in het programma nog wat over de filosofen Rousseau en Foucault die daar verschillende meningen over hadden. Waar de eerste geloofde in de aanwezigheid van een ziel bij de mens (zijn ware ik), vond de laatste dat maar onzin. Heel veel filosofen hebben zich natuurlijk met dit vraagstuk beziggehouden. Zo was ook de schotse filosoof David Hume van mening dat de mens geen onveranderlijke persoonlijkheidskern heeft, maar dat we tijdens ons leven van moment tot moment veranderen en dus eerder uit allemaal losse ik-jes bestaan.
Heerlijk dit soort filosofische programma’s voor kinderen. Met mijn kinderen filosofeer ik ook graag over van alles en nog wat in het leven. Zo ontstaan de prachtigste gesprekken. Maar soms daag ik ze teveel uit of hebben ze gewoon geen zin. “Uitkijken, daar komt papa weer met zijn filosofiegepreek!” roepen ze dan. Ach ja, zo ben ik nu eenmaal. Tenminste ik denk dat ik die ik ben…

 

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

52. God's ondoorgrondbare wegen

TV/Film/Docu - Drama/Tragiek - Religie/Geloof - Goed/Kwaad 

Heftige veranderingen

Al zappend op de bank (ik ben een man) viel ik laatst midden in een televisieprogramma van de EO. Een vrouw vertelde hoe zij en haar man op een dag met hun twee kleine kinderen naar Kenia waren vertrokken om daar een aantal weeshuizen op te zetten. Ik dacht dat ik zat te kijken naar een vredig programma over zendelingenwerk, maar naarmate de uitzending vorderde werd dat beeld bijgesteld.

Centraal in de serie genaamd “De Verandering” staan verhalen van mensen die heftige veranderingen in hun leven hebben doorgemaakt. Dat het hier gaat om veranderingen die positief uitvallen voor hun geloof in God mag bij een programma van de EO duidelijk zijn.

Geen happy end

Het verhaal van de vrouw in deze aflevering was zeer heftig. Bij een overval op hun huis in Kenia was zij verkracht en haar man doodgeschoten. Dit alles in het bijzijn van hun twee kinderen. Een onbeschrijfelijk drama dat alles in zich heeft om een gelovige vrouw in een ongelovige vrouw te veranderen of haar tenminste een enorme geloofscrisis te bezorgen.

Natuurlijk is dat niet wat er gebeurde, want voor de EO is zo’n verhaal pas interessant wanneer iemand na zo’n vreselijk drama kracht put uit haar geloof in plaats van er vanaf te stappen. Zeg maar een variant op het verhaal van Job uit het Oude Testament₁: het geloof in God houdt stand ongeacht de drama’s die je overkomen.
In tegenstelling tot bij Job, waarbij God aan het eind alles weer rechtzet, kent het verhaal van deze vrouw echter geen happy end. Haar man komt niet meer terug en zij zal de rest van haar leven dit zware trauma met zich mee moeten dragen.

Theodicee

Het drama doet mij denken aan het eeuwig terugkerende dilemma rondom geloof, de theocidee: hoe valt het bestaan van een almachtige, alwetende en algoede God te rijmen met al het kwaad en lijden op deze wereld? In wat voor wereld leven wij in godsnaam als zelfs goede mensen die in Kenia weeshuizen voor arme kinderen oprichten kans maken om verkracht en vermoord te worden?
Zonder de illusie te hebben dat ik mij in het leed van deze vrouw kan inleven, kan ik wel proberen iets van een voorstelling te maken van God’s ondoorgrondbare wegen. Ervan uitgaande dat God bestaat, vraag ik mij af hoe Hij precies werkt en wat de logica achter Zijn werkwijze is. Even simpel zwart-wit bekeken, kan Hij kiezen tussen een actieve en een passieve werkwijze.
Bij de actieve werkwijze grijpt Hij continu in in de levens van de mensen en bepaalt Hij precies wat er gebeurt en wie bijvoorbeeld wanneer, waar en hoe dood gaat.
Bij de passieve werkwijze heeft God een andere houding: Hij heeft de mens geschapen, ze Jezus en de Bijbel gegeven en dus horen ze te weten hoe het (goede) moet. De mens krijgt aldus een complete eigen verantwoordelijkheid over zijn leven en over zijn bestemming na zijn dood: hemel of hel.
Natuurlijk behoort  een derde variant ook tot de mogelijkheden. Deze zit tussen de actieve en passieve werkwijze in en is tevens de meest ingewikkelde: soms grijpt God in en soms laat Hij alles op zijn beloop.

Er valt geen peil op te trekken

De vraag waar het wat mij betreft  allemaal om draait, is: welke van de drie genoemde werkwijzen hanteert God nu eigenlijk? Een van die drie moet het tenslotte zijn.
Ondanks dat ik geen wiskundige ben, kun je kijkend naar de manier waarop het leven van de mensen op aarde verloopt gerust stellen dat er niet een bepaald logisch patroon in te ontdekken valt dat onmiddellijk de hand van een hogere macht verraadt.
Zo kun je bijvoorbeeld niet concluderen dat alle goede mensen lang leven en alle slechte mensen snel dood gaan (noch andersom, waarbij de goeden snel richting hemel zouden mogen doorstromen). Sommige “bad guys” worden honderd, terwijl andere “good guys”, zoals de man in Kenia, de 35 jaar niet eens halen. Met omgekeerd precies hetzelfde liedje: er valt echt geen peil op te trekken.
Ook is nergens een of andere scheidslijn waarneembaar tussen de levens van gelovigen en ongelovigen waaruit je kunt concluderen dat geloven leidt tot een beter en gelukkiger leven. Als er al een beloning is voor goed gedrag en een straf voor slecht gedrag dan zullen we daar toch echt op moeten wachten tot na onze dood. Hoe graag velen van ons al tijdens onze levens tekens en verbanden zouden willen zien, moeten we kijkend naar de feiten en statistieken rondom het verloop van onze levens helaas vaststellen dat een of ander logisch patroon dat wijst op een invloed van een hogere macht ver te zoeken is. Het (onlogische) incident in Kenia zegt wat dat betreft ook alles.
De vraag welke werkwijze God nu precies hanteert, kan ik niet anders dan onbevredigend beantwoorden: alle drie zijn mogelijk.
Het zou heel goed de compleet passieve werkwijze kunnen zijn. Wat meteen een verklaring geeft voor het ontbreken van een duidelijk logisch patroon in onze levensloop. Maar net zo goed zou God ook de compleet actieve werkwijze kunnen hanteren en wel op Zijn eigen ondoorgrondbare wijze waardoor wij geen ingrijpen herkennen of vermoeden. En op dezelfde ondoorgrondbare wijze zou Hij ook gebruik kunnen maken van de middelste variant die helemaal weinig bewijs voor een ingrijpende hand van God achterlaat.

God bestaat niet en het leven bestaat uit pure willekeur

Het mag duidelijk zijn dat één mogelijke verklaring waarom drama’s als in Kenia voorkomen nog niet is genoemd: God bestaat niet en het leven bestaat uit pure willekeur. Dat de vrouw niet voor deze mogelijkheid gaat, maar ervoor kiest om haar geloof in stand te houden en zelfs te versterken als extra steun en troost, kan ik heel goed begrijpen.
Mocht ik God ooit ontmoeten dan vraag ik Hem meteen naar het voor mij ondoorgrondbare drama in Kenia. Hij is gewaarschuwd.

(zie ook "Is God goed?": columns 42, 43 en 44)

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

₁ Job is een godvrezende man wiens geloof tijdens een soort weddenschap tussen God en de Duivel op de proef wordt gesteld. Ondanks dat Job tijdens dit spel alles wordt ontnomen - zijn kinderen, zijn bezittingen, zijn gezondheid – blijft hij trouw aan God en zijn geloof.

51. Onderwijs verrijkt je leven!

Actualiteit - Liegen en bedriegen/Hypocrisie

 

Een lans breken voor de zelfverrijkers

Het leven tijdens een crisis valt niet mee. Zeker voor mensen zonder werk, armlastige senioren of andere kwetsbare groepen met een laag inkomen zijn het zware tijden. Er bestaat echter nog een groep die het niet makkelijk heeft. Voor deze vergeten groep wil ik graag een lans breken: de zelfverrijkers.
Aanleiding hiervoor is uiteraard het nieuws van afgelopen week rondom de Amarantis Onderwijsgroep, een samenwerkingsverband van christelijke scholen in Amsterdam.
Ja ja, christelijk, u leest het goed. Het zoveelste bewijs dat als je (op hoog niveau) voor een christelijk bedrijf werkt dat nog niet wilt zeggen dat je een goed christen bent waarvoor reeds een plekje in de hemel is gereserveerd. Of dat je als christen vanzelfsprekend op de hoogte bent - laat staan hiernaar leeft - van passages uit de bijbel als: "Wederom zeg ik U, het is gemakkelijker, dat een kameel gaat door het oog ener naald dan dat een rijke het Koninkrijk Gods binnengaat." (Mattheüs 19:24), "Indien gij volmaakt wilt zijn, ga heen, verkoop uw bezit en geef het aan de armen, en gij zult een schat in de hemelen hebben (...)" (Mattheüs 19:21), "Het is zaliger te geven dan te ontvangen" (Handelingen 20:35) en "Wie geld liefheeft, wordt van geld niet verzadigd, noch wie rijkdom liefheeft, van inkomsten." (Prediker 5:9).   
Amarantis kwam begin 2012 negatief in het nieuws door financieel wanbeleid waardoor de groep een schuld had opgebouwd van 92 miljoen euro. Dit vormde de aanleiding tot het in opdracht van minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)  Marja van Bijsterveldt oprichten van een onderzoekscommissie. Afgelopen week druppelden de conclusies van het onderzoeksrapport binnen. Kort samengevat: fraude, zelfverrijking en nepotisme bij de top van Amarantis hebben het bedrijf de kop gekost.   

Louter egoïsten

In economisch goede tijden val je als zelfverrijker weinig op. Zonder dat je door de mindere goden met argusogen wordt bekeken, kun je rustig je gang gaan met jezelf links en rechts wat extra geld en privileges toeschuiven: een extra hoog bonusje hier, een extra duur autootje van de zaak daar en natuurlijk niet te vergeten het extra hoge stapeltje vage declaraties. Geen haan die ernaar kraait.
De zelfverrijkers afschilderen als louter egoïsten is niet terecht, want ze denken wel degelijk ook aan hun medemens: met name aan hun vriendjes in de top die zich in hetzelfde luxe schuitje bevinden.
Tot zover niets bijzonders. De mensheid weet al sinds haar bestaan dat gelijkheid een prachtig doch grenzeloos naïef streven is, omdat sommigen nu eenmaal meer gelijk zijn dan anderen en dat zal altijd wel zo blijven.

Arme zelfverrijkers

Daar waar de positie van de zelfverrijker tijdens economisch goede tijden vrijwel niet ter discussie staat, gelden in crisistijd echter andere wetten. Dan begint iedereen opeens wild om zich heen te slaan en moeten niet alleen moslims, joden of Poolse arbeiders het ontgelden maar laat men sinds kort ook de ogen vallen op de arme zelfverrijkers.
Een zelfverrijker kan aldus in uiteenlopende situaties belanden: het ene moment let niemand op hem en het andere moment wordt hij nauwlettend geobserveerd, betrapt en komt hij regelmatig negatief in het nieuws. Of wordt hij, ongewild, hoofdrolspeler in een veel bekroonde documentaire. Iets wat diverse zelfverrijkers overkwam toen zij zichzelf in de vervelende rol van graaier terugzagen in “Inside Job”, een film die in 2011 de Oscar kreeg voor beste lange documentaire. 
“Inside Job” draait om de in één woord samen te vatten oorzaak van de financiële crisis in de Verenigde Staten: hebberigheid. Wellicht een mooie motivatie voor de Nederlandse documentairemakers om een boeiende openingsfilm voor de IDFA 2013 te maken over onze eigen Amarantis-affaire: “Onderwijs verrijkt je leven!”

MiljoenPlus

Conclusie: jezelf verrijken mag, maar wel tot een bepaalde grens. Hoe groter de crisis, hoe meer op de verrijkers wordt gelet. Dus kijk daar alsjeblieft goed voor uit arme zelfverrijkers!
Waarom zelfverrijking zoveel geaccepteerd wordt, is een interessante vraag. Misschien door het besef van menigeen dat zij in dezelfde omstandigheden hetzelfde zouden doen? En dat we dus maar moeten aanvaarden dat corruptie, liegen, bedriegen en stelen bij de mens horen?
Net als veel senioren hebben de zelfverrijkers het tijdens deze crisis niet makkelijk. Om de belangen van de senioren in deze moeilijke tijden te behartigen, is inmiddels een nieuwe politieke partij opgericht: 50Plus (overigens vormen de senioren in Nederland de groep die verreweg het meest vermogen heeft van iedereen en aldus ook gemiddeld het rijkst is, maar dat terzijde...). Misschien wordt het hoog tijd dat iemand hetzelfde doet voor de arme zelfverrijkers. De naam ligt, net als het geld, voor het oprapen: MiljoenPlus. Wie voelt zich geroepen?

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.