117. Het wordt nooit meer zo mooi als het toen was

Actualiteit en privé - Muziek - Kate Bush - Liefde/Vriendschap

 

Wuthering Heights

Hét nieuws van de afgelopen week was voor mij niet de ophef rondom Geert Wilders die “opeens” Marokkanen niet blijkt te mogen. Of de originele “I love your country” uitspraak van president Obama tijdens zijn bezoekje aan ons land. Dat noem ik geen nieuws. Pas als Wilders iets liefs over Marokkanen zegt of Obama roept “I hate your stupid, homofobic country” op bezoek bij Poetin wordt het voor mij interessant.  Nee, voor mij was hét nieuws natuurlijk dat Kate Bush aankondigde weer op te gaan treden. De (eerste en) laatste keer dat de Engelse zangeres optrad, was toen ze een jaar na haar wereldhit “Wuthering Heights” in 1979 op tournee ging. Geen wonder dat nu, 35 jaar later, alle kaartjes voor de 22 concerten binnen vijftien minuten waren uitverkocht.

 

Een mythe

Sinds die beginjaren van Kate Bush is er rondom haar een soort van mythe ontstaan, wat alles te maken heeft met haar introverte en publiciteitschuwe persoonlijkheid. Zo schijnt ze jarenlang met haar man en zoon een zeer teruggetrokken, haast kluizenaarachtig leven te hebben geleid op een eiland in de Theems en werd en wordt ze zelden in het openbaar gezien.
Ik houd daar wel van. Van die eigenzinnige beroemdheden die niets moeten hebben van al die publiciteit en interessantdoenerij. George Harrison van de Beatles zei ooit over het fenomeen beroemd zijn: “Ik heb er nooit om gevraagd om beroemd te zijn. Ik wilde slechts succesvol zijn.” Vermoedelijk denkt Kate Bush precies hetzelfde.

 

Liever leven in een illusie

Ik was vroeger tijdens mijn puberteit een soort van fan van Kate Bush. Voor een puber wil ik het woord "fan" nog wel gebruiken, maar verder heb ik bij het horen van dat woord vooral een hoop negatieve associaties. Ik denk dan meteen aan van die mensen die vanuit een overdreven bewondering blind achter hun "idool" (vreselijk woord...) aanhollen en alles goed vinden wat hij of zij doet en maakt.

Om uiteenlopende redenen - troost, hoop, streven naar controle, uitlaatklep voor eigen frustraties etc. - hebben mensen voorbeelden nodig om tegenop te kijken en te bewonderen met als vervelend risico dat ze deze idolen zo op een voetstuk gaan plaatsten dat ze de realiteit compleet uit het oog verliezen (zie ook column 7).

Kom bij fans niet aan met relativerende en kritische geluiden die hun ideaalbeeld verstoren. Neem al die achterlijke mensen die O.J. Simpson maar bleven verdedigen toen hij (terecht) werd verdacht van een dubbele moord, omdat het er bij hun gewoon niet inging dat hun American Football-held zoiets verschrikkelijks zou kunnen doen. Alsof beroemdheden alleen maar aardig zijn en niet net als u en ik hele gewone mensen zijn, met goede én slechte eigenschappen. Fans leven liever in een illusie dan dat ze met de waarheid worden geconfronteerd. Waar overigens best wat voor te zeggen valt... 

 

Dat kan nooit

Ook bij Kate Bush-fans kan ik me enorm verbazen over onvoorwaardelijke bewondering. Als ik recensies lees waarin fans over elke Kate Bush-cd weer even lyrisch zijn, denk ik alleen maar: dat kan nooit!
Zo vind ik persoonlijk bijvoorbeeld de eerste vier LP’s/cd’s (ja, ik ben oud...) van Kate Bush fenomenaal. Maar vanaf de vijfde cd slaat Kate Bush met haar muziek langzaam maar zeker een andere - in mijn ogen verkeerde - weg in waardoor ik bij haar laatste cd’s zelfs helemaal ben afgehaakt.
Natuurlijk kun je stellen dat dit mijn persoonlijke mening is en het hier dus om een subjectieve kwestie gaat. En hoewel dat gedeeltelijk waar is, ben ik wel zo eigenwijs om te stellen dat het niet helemaal klopt omdat er wel degelijk ook objectieve factoren een rol spelen.

Iedereen die met een zo kritisch en objectief mogelijk oor naar haar muziek luistert, kan concluderen dat de Kate Bush uit haar begintijd heel anders klinkt dan de Kate Bush in de jaren daarna. Uiteraard is dat niet vreemd, aangezien de meeste mensen en dus ook muzikanten zich tijdens hun leven in welke richting dan ook ontwikkelen.
Maar dan nog mag ik me erover verbazen om te zien hoeveel fans zich toevallig in precies dezelfde richting lijken mee te bewegen als hun idool op een moment dat die weer een nieuw muzikaal zijpad is ingeslagen. Nou ja toevallig, naar mijn mening is er een simpele verklaring voor: op een dag ontdek je de muziek van Kate Bush, ben je er ondersteboven van en besluit je bewust dan wel onbewust vanaf die dag een fan van haar te zijn door voortaan alles wat ze maakt automatisch als goed te beschouwen. Simpelweg omdat je die keus nu eenmaal hebt gemaakt en daarin consequent wilt zijn.
Dus ook als Kate Bush opeens nummers maakt die je eigenlijk niet mooi vindt, maak je jezelf wijs dat het wél mooie nummers zijn. In de psychologie kennen we dit fenomeen als cognitieve dissonantie, waarbij je merkt dat er spanning ontstaat, omdat je gedrag (bijvoorbeeld een aankoop) niet overeenkomt met je gevoel (je hebt spijt van je aankoop). Om die spanning weg te nemen, doe je aan dissonantiereductie waarbij je redenen gaat bedenken waarom je toch blij bent met je aankoop.

 

Baboeshka

Toch kan ook ik lyrisch over Kate Bush zijn. Niet voor niets zouden mijn eerste en tweede zoon “Baboeshka” hebben geheten als ze een meisje waren geweest. Vernoemd naar Kate Bush’ gelijknamige hit in 1980.
Ik had zelfs nog speciaal opgezocht wat "Baboeshka" in het Russisch betekent: "grootmoeder". Iets waarmee ik prima had kunnen leven. Of dat ook voor "die dochter" had gegolden, zullen we nooit weten. Toen ons derde kind wél een meisje was, waren we inmiddels overgestapt op een andere naam voor onze dochter. Een originele, niet bestaande naam die ik zelf had verzonnen.
Inmiddels ben ik maar al te blij met de "nieuwe" naam van mijn dochter. Of, een andere mogelijkheid: ik doe ook gewoon aan dissonantiereductie, omdat ik de mooie naam Baboeshka heb moeten opgeven en ik een reden moet bedenken waarom dat maar goed is ook. Gelukkig is mijn dochter sowieso heel blij met haar naam en dankt ze God op haar blote knieën dat ze niet Baboeshka heet. Anders had ze zelfmoord gepleegd. Tja, mijn dochter heeft nogal gevoel voor dramatiek én grove humor. Geen idee van wie ze dat (laatste) heeft...   

 

Hemelse muziek

Dat Kate Bush voor mij een speciale betekenis heeft, mag duidelijk zijn. Sommige muziek vind ik zo mooi, dat ik mij eenvoudigweg niet kan voorstellen dat er mensen zijn die die muziek níet mooi vinden. Precies dat heb ik met de eerste vier cd’s van Kate Bush.

Als niet-gelovige zou ik het haast hemelse muziek willen noemen in de hoop dat als er toch een hemel is en ik er zelfs op een dag mag binnentreden, dat ik dat dan doe onder de schitterende klanken van haar muziek. Nóg mooier zou natuurlijk zijn als Kate in hoogst eigen persoon (dead en a) live optreedt als ik boven kom. Al verwacht ik niet dat Kate Bush daarvoor te porren is en kan ik haar daarin moeilijk ongelijk geven. 

Over de dood gesproken, weet ik nu al dat "The Man with the Child in His Eyes", het prachtige nummer dat Kate Bush al componeerde op 13-jarige (!) leeftijd, in mijn lijst komt te staan van nummers die tijdens mijn crematie mogen worden afgespeeld. 

 

Ontluikende seksuele gevoelens

Zoals wel vaker bij muziek wordt ook bij mij de beleving van het luisteren naar Kate Bush nog geïntensiveerd door sentimentele gevoelens. Ik was destijds goed bevriend met twee zusjes die allebei toevallig ook gek waren op Kate Bush, wat onze band nog eens versterkte.

Op de oudste had ik stiekem een oogje waardoor ik tot op de dag van vandaag nog aan haar moet denken als ik muziek van Kate Bush hoor (zie ook columns 5 en 76). De jongste trok ooit wat voor me uit zodat ik haar met ontblote schouders mocht fotograferen voor een poster van Kate Bush. Iets wat voor mij opwindender was dan zij besefte. Noem het jeugdsentiment, maar dat roept (de muziek van) Kate Bush nog bij me op: hechte vriendschappen, dierbare herinneringen en ontluikende seksuele gevoelens (al waren die toen al lang daarvoor ontluikt, moet ik eerlijk bekennen...). Met daarbij ook een niet te onderschatten rol voor Kate Bush, want ik vond haar destijds als puber de aantrekkelijkste vrouw die ik "kende".

 

Een verademing voor deze tijd

Helaas ontkomt niemand van ons aan de tand des tijds en dus ook die jonge, mooie, sexy Kate Bush van toen niet. Op het moment van schrijven is Kate Bush alweer 55 jaar oud en is ze inmiddels een stuk voller en gerimpelder geworden. Wat ik overigens alleen maar voor haar vind pleiten, want ik geloof niet dat Kate Bush iemand is voor plastisch chirurgische ingrepen. Een verademing voor deze tijd!
Maar ouder of niet, dat maakt mij helemaal niks uit: mocht Kate Bush besluiten om ook nog in Nederland te gaan optreden dan ga ik zeker mijn best doen om erbij te zijn. Al hoop ik dan wel dat ze (ook) nummers uit haar beginperiode speelt, anders zal ik hevig teleurgesteld zijn.

Sterk geromantiseerde hang naar vroeger

Het blijft een fascinerend menselijk fenomeen: de sterk geromantiseerde hang naar vroeger. Dit nostalgisch verlangen verklaart ook het succes van TV-programma’s als “Memories” en “De Reünie” en van de eindeloze reeks comebacks van popgroepen uit die goede oude tijd dat we nog jong waren. Zelfs ABBA - waarvan ik het nooit verwachtte - schijnt nu een comeback te overwegen.
De beste manier om te voorkomen dat je ooit een comeback maakt, is natuurlijk de Rolling Stones-methode: gewoon nooit stoppen! Mick Jagger en zijn maten gaan door tot ze er dood bij neervallen.

De mythe rondom Bobby Fischer

De Rolling Stones-methode heeft Kate Bush gelukkig nooit gehanteerd en eerlijk gezegd heb ik ergens ook wel gemengde gevoelens over haar comeback. Om twee redenen.

Ten eerste valt er veel voor te zeggen om mooie momenten en herinneringen uit je verleden daar te laten waar ze thuishoren in plaats van ze te willen herbeleven. Omdat dat laatste als risico heeft dat het alleen maar uitloopt op teleurstellingen. Het wordt tenslotte toch nooit meer zo mooi als het toen was. 
Dat ik houd van mysteries en mythen is de tweede reden waarom ik mijn twijfels heb over de comeback van Kate Bush.
Mijn vader vertelde mij toen ik jong was prachtige verhalen over de wereldberoemde briljante Amerikaanse schaker Bobby Fischer. In de tijd van de Koude Oorlog tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie versloeg Fischer op weg naar de wereldtitel in zijn eentje "namens het Westen" diverse topschakers uit de Sovjet-Unie met 6-0. Uiteindelijk versloeg Fischer in 1972 in de prestigieuze WK-finale in Reykjavik in IJsland Boris Spasski, de regerend wereldkampioen en titelverdediger uit de Sovjet-Unie (het land dat sinds 1948 alle wereldkampioenen schaken had geleverd) met 12½-8½.
Na het behalen van de wereldtitel zou Fischer twintig jaar lang geen officiële schaakwedstrijd meer spelen. Toen de vreemde, excentrieke Fischer in 1975 zijn wereldtitel moest gaan verdedigen tegen zijn uitdager Anatoli Karpov (uit jawel... de Sovjet-Unie) stelde hij zulke absurde eisen dat de finale werd afgeblazen. Vervolgens verdween Fischer uit de openbaarheid, trok zich terug als kluizenaar en werd een mythe.
Helaas voor het mooie verhaal en de mythe rondom Bobby Fischer dook hij in 1992 totaal onverwacht weer vanuit het niets op in voormalig Joegoslavië, waar hij een zeer matige revanchematch tegen Spasski speelde (wel weer winst: 10-5).
De rest van Fischers leven was vrij treurig. Omdat Fischer van de Verenigde Staten niet in Joegoslavië had mogen schaken vanwege de toen geldende sancties tegen dat land door het schenden van de mensenrechten tijdens de burgeroorlog daar, kon hij niet meer terugkeren naar zijn geboorteland. Op de vlucht voor de Amerikaanse overheid die een arrestatiebevel tegen hem had uitgevaardigd (ook vanwege een belastingschuld), verbleef Fischer jarenlang in diverse landen.
Heel soms liet Fischer nog van zich horen, iets wat hij beter had kunnen laten. De geniale schaker was verworden tot een paranoïde, antisemitische (opvallend want Fischer was zelf joods) complotdenker die alleen nog maar onzin uitkraamde. Uiteindelijk werd Fischer in Japan opgepakt waar hij in de gevangenis belandde in afwachting van uitlevering aan de Verenigde Staten. Zover kwam het echter niet omdat Fischer werd gered door het land waarin hij wereldkampioen was geworden. Het parlement van IJsland verleende hem de IJslandse nationaliteit en zo was de cirkel rond. In 2008 stierf Fischer in Reykjavik op 64-jarige leeftijd, symbolisch vanwege de 64 velden van een schaakbord.  

Met het trieste verhaal van Bobby Fischer in mijn achterhoofd had Kate Bush van mij wel een mythe mogen blijven...

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

Foto links van Tonko (vriendin voor poster Kate Bush), foto rechts van internet

Fan-neigingen van Tonko: foto's met handtekeningen (ooit op internet op kop getikt)