155. COLUMN ARTHUR GOTLIEB, NEDERLANDSE ZORGAUTORITEIT (NZa), EDITH SCHIPPERS, ZEMBLA, DE DOOD VAN EEN KLOKKENLUIDER, ONMACHT, ACTUALITEIT EN PRIVÉ: "Een gratis les"

ZEMBLA - DOOD VAN EEN KLOKKENLUIDER - ARTHUR GOTLIEB

Een lastig individu

Vorige week zond de VARA een aflevering van Zembla uit die in het teken stond van het drama rondom Arthur Gotlieb: “De dood van een klokkenluider.”
Arthur Gotlieb werkte bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De NZa is een bedrijf dat onafhankelijk toezicht dient te houden op de zorgmarkt in Nederland, zowel op zorgaanbieders als -verzekeraars. Nadat Arthur Gotlieb na een reorganisatie te maken kreeg met nieuwe leidinggevenden die onmiddellijk een nieuwe wind door de NZa lieten waaien, werd hij als integere, intelligente, ijverige, nauwgezette maar kritische ambtenaar al snel als een lastig individu beschouwd.

Na jaar in jaar uit steeds goed te zijn beoordeeld, krijgt Arthur tijdens zijn laatste beoordeling in december 2013 opeens vanuit het niets allemaal onvoldoendes die kant noch wal raken. De manager blijkt in een (opgenomen) gesprek met Arthur op geen enkele wijze in staat te zijn de gegeven onvoldoendes te onderbouwen. Arthur Gotlieb meldt zich vervolgens ziek en komt even later met een (wél) uitstekend onderbouwd en gedetailleerd bezwaarschrift tegen zijn slechte beoordeling. Een vuistdikke bijlage voegt hij toe waarin hij minutieus weergeeft wat er allemaal misgaat binnen de NZa. Deze bijlage noemt Arthur “Appendix Omgevingsbewustzijn”, subtiel verwijzend naar de onvoldoende die hij op dit (vage) punt had gekregen tijdens zijn beoordeling. In de bijlage maakt Arthur aan de hand van vele voorbeelden duidelijk dat de NZa helemaal niet zo onafhankelijk is als dat het bedrijf zou moeten zijn. Behalve voorbeelden van concurrentievervalsing, vriendjespolitiek en omkoperij toont Arthur aan hoe vreselijk slordig en onnauwkeurig de NZa omgaat met privacygegevens van patiënten.

Waarschijnlijk uit paniek voor de gevolgen van zijn rol als klokkenluider (die hij absoluut niet wilde zijn) pleegt Arthur even later in januari 2014 zelfmoord.
Gisteren maakte minister Schippers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport bekend dat de NZa fouten heeft gemaakt en beter had moeten reageren op het bezwaarschrift van Arthur Gotlieb door het te zien als "een gratis les". Inmiddels zijn twee leidinggevenden van de NZa op non-actief gezet.

Gevoelens van onmacht

Van alle vervelende gevoelens die een mens kan hebben, vind ik gevoelens van onmacht misschien wel de allerergste. In een situatie terechtkomen waarin je oneerlijk en onrechtvaardig wordt behandeld, je het ziet gebeuren waar je bij staat terwijl je beseft dat je er werkelijk helemaal niets tegen kunt beginnen omdat jij niet degene bent met de touwtjes in handen, is iets verschrikkelijks. Ik ben ervan overtuigd dat een intens gevoel van onmacht in staat is om van de meest vreedzame mens op aarde de meest gewelddadige en wraakzuchtige te maken. Zoveel woede kan onmacht opwekken.
Situaties van onmacht heb je in alle soorten en maten. De allerergste die ik me kan voorstellen, vind ik op het niveau van bijvoorbeeld joden tijdens de Tweede Wereldoorlog die met hun kinderen in hun armen door de nazi’s werden doodgeschoten of vergast zonder enige reden (alsof daar ooit een goede reden voor zou zijn te geven). Of iets actueler: op een video zien hoe je zoon onthoofd wordt door iemand die erop kickt om dat te doen of die serieus denkt dat er een God bestaat die mensen opdraagt om anderen te doden. Wat mij zeer doet benieuwen naar het beeld dat dit soort extremistisch tuig dan wel niet moet hebben van de Shaitan (de islamitische satan). Misschien valt die dan weer mee en staat de duivel in hun geloof juist weer voor al het goede...

 

Eerlijk maar naïef

Ook ik heb situaties van onmacht in mijn leven meegemaakt. Gelukkig niet op het niveau van de joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. En ook niet op het niveau van Arthur Gotlieb. Al zijn er met de laatste wel degelijk diverse overeenkomsten. 

Jarenlang werkte ik bij een woningcorporatie op de afdeling sociaal beheer. Daar waar voor Arthur Gotlieb zijn werk alles voor hem betekende, gold dat niet voor mij. Hij hield van zijn werk; ik niet. Ik worstelde vooral met vragen als: wie ben ik, wat wil ik en wat kan ik (zie label: Privé Tonko achtluik).

Desalniettemin heb ik altijd een goed arbeidsethos gehad. Mijn uitgangspunt is simpel: hoe erg je het werk ook vindt dat je doet, je wordt ervoor betaald en dus moet je het naar behoren uitvoeren. Dat heet verantwoordelijkheidsgevoel. En dus deed ik dat. Ik was nooit ziek en scoorde altijd een voldoende tijdens mijn beoordelingen.

Inderdaad praat ik over “voldoende” en niet over “goed” maar behalve dat vrijwel al mijn collega’s alleen maar voldoendes scoorden tijdens hun beoordelingen voelde ik al aan dat dit werk kijkend naar mijn kwaliteiten niet het best bij mij paste. Om precies deze reden vertelde ik op een dag eerlijk (maar naïef) aan mijn leidinggevende dat mijn kwaliteiten volgens mij op een andere plek beter tot hun recht zouden komen.

 

Eén grote farce

Mijn leidinggevende en ik klikten niet goed. Dat kwam simpelweg omdat wij elkaars tegenpolen waren: zij was heel controlerend en een pietje-precies en op details gericht terwijl ik juist onafhankelijk ben ingesteld, geloof in eigen verantwoordelijkheid en veel beter ben in grote lijnen dan in details. Toch ging het jarenlang goed omdat ik heel bewust mijn mond hield en mijn kritiek op tijd inslikte. Maar toen ik door de omstandigheden langzaam maar zeker van deze houding begon af te stappen, ontstond er tussen ons steeds meer wrijving en irritatie.

Mijn leidinggevende was zo "aardig" om mij een loopbaanadviestraject aan te bieden. Ik maakte daar dankbaar gebruik van en inderdaad kwam daar als conclusie uit dat ik met mijn kwaliteiten beter op een andere, meer beleidsachtige en adviserende functie zou kunnen werken.

Toen ik even later in een kamer zat met mijn leidinggevende en een personeelsfunctionaris in de veronderstelling dat we de resultaten van het loopbaanadviestrajectrapport zouden gaan bespreken, kwam dat rapport helemaal niet ter sprake. Uit de verrassende wending die het gesprek onmiddellijk nam, bleek al snel dat dat hele loopbaanadviestraject één grote farce was geweest met slechts één doel: het vinden van een stok om mij mee te kunnen slaan. Ja, het was heel leuk voor me dat ik kwaliteiten bleek te bezitten die geschikt waren voor op een ander niveau, maar dat betekende dus dat ik op dit moment niet op de juiste plek in de organisatie zat. Helaas hadden ze echter geen andere functie voor me beschikbaar dus… Maar het goede nieuws was wel dat ze me geld wilden meegeven.

 

Verstoorde arbeidsrelatie

Behalve dat je als bedrijf positief kunt reageren op het nieuws dat je een werknemer hebt die meer blijkt te kunnen dan wat hij nu doet, hadden zij slim bedacht dat je ook voor de negatieve variant kunt kiezen: dan voldoet hij dus niet op zijn huidige niveau.

Naïef als ik was, bracht ik uit dat ik helemaal niet weg wilde en was ik er bovendien van overtuigd dat ze me ook nooit weg konden krijgen omdat ik nog nooit een onvoldoende voor mijn beoordeling had gehaald.
Hoe naïef dat laatste was, blijkt wel uit het feit dat ik even daarvoor al een officiële brief van mijn leidinggevende had gehad waarin ze mij wees op een aantal gemaakte fouten en ik werd verzocht om deze niet meer te maken. Natuurlijk ging het hier om fouten waar je iedereen op kan betrappen als je maar goed genoeg zoekt, met als enige doel om een dossier op te bouwen voor het aanstaande ontslag. 

Een advocaat hielp me later snel uit de droom: als een bedrijf van je af wilt, ben je kansloos. Beoordelingen hebben in dit soort situaties totaal geen enkele waarde. Al had ik al die jaren op alle punten “zeer goed” gescoord dan nog had ik er helemaal niets aan gehad. Het bedrijf gooit het dan gewoon op een verstoorde arbeidsrelatie en daar ga je. Er restte mij niets anders dan genoegen te nemen met de standaard ontslagregeling die mij werd aangeboden.

Een held

Uiteraard is dit alles PEANUTS vergeleken met wat Arthur Gotlieb is overkomen. Naar ik begrijp was zijn werk zijn alles, was hij een zeer intelligente, gepassioneerde, harde, kritische werker met echt hart voor de zaak en functioneerde hij daarom ook uitstekend. Mijn God, wat moet die arme Arthur een immense onmacht en frustratie hebben gevoeld over al het onrecht dat hem hier werd aangedaan, waardoor hij geen andere uitweg meer zag. Mijn God, je zou maar die leidinggevende van Arthur zijn en beseffen dat jij dus  medeverantwoordelijk bent voor de zelfmoord van een werknemer die jij als bedreiging zag. Al is voor dat besef natuurlijk wel empathisch vermogen nodig. Mijn broek zakt hier van af.
Voor mij is Arthur Gotlieb een soort van held. Met het type werknemer zoals Arthur zou ieder eerlijk en integer bedrijf dat zich wil verbeteren zijn handen mogen dichtknijpen. De vraag is echter hoeveel van dat soort bedrijven (en mensen) er daadwerkelijk bestaan.

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.