271. COLUMN HOOGBEGAAFDHEID, ONDERZOEK INSTITUUT HOOGBEGAAFDHEID VOLWASSENEN (IHBV), VEEL HOOGBEGAAFDEN ZIJN WERKELOOS, ACTUALITEIT: Trots zijn op het feit dat je hoogbegaafd bent, vind ik net zoiets als je schamen voor het feit dat je een pedofiel bent

ONDERWERPEN: HOOGBEGAAFDEN ZIJN VAKER WERKELOOS

 

Spottende reacties

Uit onderzoek van het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen (IHBV) blijkt dat veel HoogHoohoogbegaafden werkeloos thuis zitten.
Uiteraard zie ik op internet al smalende en spottende reacties van mensen in de trant van: ha, ha, hoogbegaafden zijn werkeloos omdat ze niet begrepen worden; alsof niet-hoogbegaafden geen behoefte hebben aan meer uitdaging in hun werk; slim hoor, om je lot in handen te leggen van uitkeringsinstanties maar als je echt slim bent, vind je wel werk dat bij je past etc.

 

Bescheiden en nederig opstellen

Als het gaat om (uitgesproken) meningen en kennis heb ik inmiddels een vrij simpel standpunt: hoe meer kennis ik over iets heb, hoe eerder ik mijn mening zal verkondigen en hoe groter de kans dat die uitgesproken zal zijn. Daar staat dus tegenover dat hoe minder kennis ik over iets heb (bijvoorbeeld over de financiële sector waar ik weinig interesse in heb), hoe bescheidener en nederiger ik me zal opstellen en hoe voorzichtiger ik zal zijn met het vormen en formuleren van een mening.
Deze houding zouden meer mensen op deze wereld moeten aannemen. Als je bijvoorbeeld niet veel kennis over hoogbegaafdheid hebt, kun je maar beter even je mond houden in plaats van met uitgesproken meningen te komen. Ironisch in dit geval, maar waar: anders kom je nogal dom over.

 

Betweterig genietje met een brilletje

Over hoogbegaafdheid wist ik tot een jaar of dertien jaar geleden weinig tot niets. Als ik toen aan een hoogbegaafd kind dacht, zag ik een irritant, eigenwijs, betweterig genietje met een brilletje voor me dat overal tienen voor haalde en de ene na de andere klas oversloeg.
Inmiddels heb ik - met dank aan mijn kinderen - in mijn zoektocht naar mezelf behoorlijk veel kennis over hoogbegaafdheid opgedaan, weet ik dat het allemaal een stuk genuanceerder ligt dan ik dacht en mag ik er dus ook uitgesproken meningen over hebben.
Natuurlijk valt er het een en ander aan te merken op het onderzoek van het IHBV. Zo is het meer een verkennend dan een representatief onderzoek en dus gaat het meer om een indicatie, vermoedens en schattingen dan om harde feiten.
Maar ter verdediging van de onderzoekers kun je stellen dat het ook niet bepaald makkelijk is om “de groep hoogbegaafden” in Nederland te vinden en in kaart te brengen. Al is het alleen al vanwege het feit dat er binnen deze groep ook veel hoogbegaafden rondlopen die niet eens weten dat ze hoogbegaafd zijn. En daar had ik ook zeker tussen gezeten als ik geen kinderen zou hebben gehad. Ik vind het nog steeds een vreemd idee dat ik zonder mijn kinderen tot mijn dood niet zou hebben geweten dat ik hoogbegaafd ben. Dan zou ik dus mijn hele leven hebben geleefd met een schrijnend gebrek aan zelfkennis.  

 

Als intelligent persoon opgroeien in allerlaagste kaste in India

Natuurlijk zijn er ook niet-hoogbegaafden die net als ik lang werkeloos zijn geweest, die hun werk nooit leuk hebben gevonden, die altijd onder hun niveau hebben gewerkt en die altijd uitdaging hebben gemist etc. Hoe mooi zou de wereld toch zijn als alle mensen leuk werk deden dat precies op hun niveau lag, met precies genoeg uitdaging. Dat zou nog eens een geweldige, efficiënte wereld zijn! Al kun je je daarbij afvragen of dat ook in de praktijk zou werken (een retorische vraag denk ik).
Maar de werkelijkheid is anders. Natuurlijk werken er in deze wereld veel meer mensen onder hun niveau dan er boven. En ik mag dan klagen over mijn mislukte loopbaancarrière in Nederland, maar er gaat bijna geen dag voorbij dat ik mij niet afvraag hoe frustrerend het dan wel niet moet zijn om als zeer intelligent persoon in India op te groeien in de allerlaagste kaste van de Onaanraakbaren, de Dalits.
En hoeveel genieën zullen er wel niet op deze aarde rondlopen die qua (nurture) omstandigheden gewoon nooit in staat zullen zijn om zich te ontplooien? Bedenk eens hoeveel kennis daarmee verloren gaat.
Al blijkt op het gebied van “slimme” versus “domme” mensen ook een reëel gevaar te bestaan op een tweesplitsing in de toekomst. Doordat kinderen van arme mensen gemiddeld cognitief minder blijken te worden uitgedaagd dan kinderen van rijke mensen bestaat er een reële kans op een situatie waarin de kloof tussen arm en rijk niet alleen steeds groter wordt (zie mijn columns over Thomas Piketty), maar dat de arme mensen ook steeds dommer worden dan de rijken. Een verontrustend toekomstbeeld.

 

Een simpel voorbeeld

Terugkerend naar Nederland en naar het onderzoek van het IHBV kan ik het best vanuit mijn eigen ervaring aan de hand van een simpel voorbeeld motiveren waarom het voor een hoogbegaafde (nog) frustrerender kan zijn om onder je niveau te werken dan voor een niet-hoogbegaafde.
Op mijn werk praatte ik wel eens met een hele aardige, hoogopgeleide, afgestudeerde collega over mijn frustraties op het werk. Over dat bepaalde werkzaamheden zo zinloos en inefficiënt waren, over dat ik het werk niet uitdagend vond en het een sleur werd, over dat ik moe werd van de autoritaire, controlerende houding van onze leidinggevende etc.
Hij vertelde mij dat hij ook wel eens momenten had dat hij dacht van is dit het nou, maar dat die momenten nooit lang duurden. Hij zette zich er snel overheen en ging weer verder. Ik zei hem dat ik dat niet kon en dat ik maar bleef doormalen over dit soort dingen.
Dat was een belangrijk verschil tussen ons: ik ben een denker, ik ben in mijn hoofd continu bezig met alles om me heen te analyseren, waardoor ik ook snel zie wanneer dingen niet kloppen of beter kunnen en behalve dat ik zeer zelfkritisch ben, ben ik ook kritisch op werknemers en (vooral) leidinggevenden om mij heen, waarbij ik ook nog eens een extreem rechtvaardigheidsgevoel heb waardoor ik me snel erger aan mensen die liegen, bedriegen, hypocriet doen, spelletjes spelen etc. Met als reëel gevaar dat iemand zoals ik sneller in discussie zal gaan met leidinggevenden, dus ook sneller conflicten zal krijgen en dus ook meer risico zal lopen op ontslag (ook deze baan eindigde bij mij in ontslag vanwege een verstoorde arbeidsrelatie met mijn leidinggevende). En dan praat ik nog niet eens over mijn sterke neiging om continu te worstelen met existentiële vragen over de zin(loosheid) van alles wat ik doe.  
De verschillen tussen mijn (niet-hoogbegaafde) collega en mij maakte het logisch dat ik veel sneller gefrustreerd raakte dan hij. Voor mensen die niet zoveel bezig zijn met (door- en kritisch) denken en analyseren is het nu eenmaal veel gemakkelijker om dingen te aanvaarden zoals ze zijn. Dus ook om werk te doen dat misschien onder je niveau ligt en bepaald niet je droombaan is, want dat gold uiteraard ook voor mijn collega.
Mijn simpele overtuiging is dat voor mensen die op wat voor manier dan ook afwijken van het gemiddelde per definitie een grotere kans maken om te worstelen met dingen in het leven waar de grote groep gemiddelde mensen nu eenmaal (gemiddeld!) minder last van heeft. Wat natuurlijk niet gek is, aangezien deze groep zich makkelijker aanpast aan de omgeving, of moet ik zeggen lijkt aan te passen, aangezien zij zich natuurlijk ook minder hoeven aan te passen. 

 

Ze doen zo arrogant

Als ik het artikel in de Trouw lees over het IHBV-onderzoek valt mij meteen de valkuil op waarin veel hoogbegaafden plegen te trappen als ze het over hun hoogbegaafdheid hebben. Het is hetzelfde gevaar wat ervoor zorgt dat veel mensen vooroordelen over hoogbegaafden blijven hebben en honend op dit soort onderzoeken zullen blijven reageren: ze doen zo arrogant.
Zo lees ik dat IHBV-voorzitter Rianne van de Ven zegt dat hoogbegaafden “in principe alles kunnen wat ze maar zouden willen” en dat hoogbegaafden niet zielig zijn, integendeel: "Hoogbegaafd zijn is fantastisch. Hoogbegaafden zien alles, voelen alles, zien overal interessante dingen”.
Natuurlijk kunnen hoogbegaafden niet alles en weten ze niet alles en voelen ze niet alles en is niet alles fantastisch aan ze. Hoogbegaafden zijn ook maar gewone mensen en dus zijn ze ook in sommige onderdelen gewoon slecht en kunnen ze ook hele domme dingen doen.
Als je Albert Einstein destijds te werk had gesteld als maatschappelijk werker had hij gewoon gefaald omdat hij daar de benodigde kwaliteiten (bijvoorbeeld empathisch vermogen) eenvoudigweg niet voor had. Dan was hij wellicht een van die ongelukkige, gefrustreerde hoogbegaafden zonder werk geweest.

Het doet me denken aan die ene opmerking van een hoogbegaafde vrouw die ooit aangaf het niet te begrijpen waarom niet-hoogbegaafde mensen toch zo beledigd raakten als zij uitlegde dat het voor iemand met een IQ van boven de 130 het leven met “gewone” mensen (gemiddeld IQ 100) net zo is als wanneer “gewone” mensen de hele dag tussen chimpansees (gemiddeld IQ 70) moeten rondlopen. Tja, als je niet begrijpt dat dat arrogant overkomt, heb je toch een probleem en ben je in elk geval niet geschikt om hoogbegaafdheid voor het grote publiek toegankelijker te maken.
Overigens bedacht ik me later dat als je hierover doordenkt je ook moet bedenken dat als je een “gemiddelde” hoogbegaafde bent met zeg een IQ van 135 je ook een chimpansee zult zijn voor een hoogbegaafd persoon met een IQ van 165. En mijn God, wat voel ik mij ontzettend vaak een piepklein chimpanseetje vergeleken met genieën als bijvoorbeeld een Stephen Hawking of een Elon Musk.  

 

Trots zijn op je hoogbegaafdheid

Ik blijf altijd een beetje moeite hebben met mensen die heel trots zijn op hun hoogbegaafdheid en die bijvoorbeeld maar al te graag tussen neus en lippen door even laten weten dat ze 145+ kinderen hebben.
Trots zijn op het feit dat je hoogbegaafd bent, vind ik net zoiets als je schamen voor het feit dat je een pedofiel bent: het slaat beide in feite nergens op. Je hersenen bepalen of je hoogbegaafd bent of niet, net als dat je hersenen bepalen of je pedofiel bent of niet. Dat staat bij de geboorte al vast. Daar heb je niets voor hoeven doen of presteren.
En theoretisch kan er op een dag ook nog iets met je hoofd en hersenen gebeuren waardoor je opeens niet meer hoogbegaafd of een pedofiel bent. Wat voor de een overigens wat beter nieuws zal zijn dan voor de ander.

Ondanks dit alles en ondanks het besef dat het niet allemaal om harde feiten gaat, ben ik wel blij met het onderzoek van het IHBV. Het stelt me gerust, omdat het opnieuw bevestigt wat ik in feite natuurlijk al lang wist: ik ben niet de enige hoogbegaafde waar het in zijn leven niet bepaald op rolletjes is gegaan.

 

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

Fokke en Sukke: Hoogbegaafd (zie: www.foksuk.nl)