112. Screw the truth and justice!

Actualiteit - Rechtspraak en (On)Rechtvaardigheid - Doodstraf

  

Documentaire Code Rood: de doodstraf

Afgelopen week kondigde de democratische gouverneur van Washington Jay Inslee aan dat hij niet langer opdracht zal geven om de doodstraf uit te laten voeren.
Hij kwam tot dit opvallende en moedige besluit omdat hij over de doodstraf was gaan twijfelen nadat hij met juristen en familieleden van slachtoffers had gesproken. “Er zitten gebreken in ons strafrecht. We kunnen niet met de doodstraf doorgaan als het systeem niet perfect is.”, aldus Inslee.

Een paar weken geleden zag ik bij de NCRV de documentaire “Code Rood: de doodstraf” van Jessica Villerius, die de dag ervoor ook te gast was geweest in de RTL Late Night show met Humberto Tan. In de documentaire praat Villerius met advocaten en aanklagers, familieleden van slachtoffers en ter dood veroordeelden die op hun executie zitten te wachten over de zin en onzin van de doodstraf in de Verenigde Staten.
Om ter dood veroordeelden te kunnen interviewen, had Villerius toegang gekregen tot Death Row in Texas, de gevangenisplek waar deze mensen zitten te wachten op het moment dat ze worden geëxecuteerd.  Texas is op het gebied van de doodstraf een beruchte staat binnen de Verenigde Staten. Sinds 1976 zijn daar inmiddels meer dan 500 mensen geëxecuteerd en wachten nog bijna driehonderd mensen in Death Row hetzelfde lot.

 

Een beschaafd land kent geen doodstraf

Zoals wel vaker verkies ik ook voor het bepalen van mijn visie op de doodstraf mijn verstand boven mijn gevoel. Gevoelsmatig kan iedereen wel voor de doodstraf zijn en zeker als de veroordeelde iemand is die een van jouw dierbaren heeft omgebracht.

Hoe ontzettend begrijpelijk dat standpunt ook is, vind ik het geen wijs standpunt. De wereld wordt er geen haar beter van als we iedereen executeren die een of meer moorden heeft gepleegd. Je afkeur tonen over moord door het zelf nog eens dunnetjes over te doen, lijkt me niet bepaald het geven van een goed en wijs voorbeeld. Dat is net zoiets als een kind slaan omdat hij zijn zusje heeft geslagen.

Een gepaste gevangenisstraf na een eerlijk en rechtvaardig verlopen proces beschouw ik nog steeds als het meest voor de hand liggende goede voorbeeld. Een beschaafd land kent in mijn ogen dan ook geen doodstraf. Waarmee ik overigens meteen mijn oordeel over de Verenigde Staten verklap. Met eerdere kritische columns over dit land behoud ik zo de hoop levend ooit op een dag ook te worden afgeluisterd, want anders hoor ik er in deze tijd natuurlijk niet bij.

 

Falende mensen

Nog een belangrijke reden om sowieso principieel tegen de doodstraf te zijn, is dat we ook in de rechtspraak te maken hebben met falende mensen. En dan praat ik helaas niet alleen over mensen die onbewust en onbedoeld fouten hebben gemaakt, maar ook over mensen die vanuit puur egoïstische motieven heel bewust hebben "gefaald". 

Door dit falen worden alleen al in de Verenigde Staten jaarlijks gemiddeld vier personen geëxecuteerd die later aantoonbaar (bijvoorbeeld door DNA) onschuldig bleken te zijn. Voorstanders van de doodstraf doen dit soort “incidenten” af als risico van het vak, "collateral damage" (bijkomende schade) of “casualties of war” (slachtoffers die tijdens oorlogen nu eenmaal altijd vallen).

Leuk geredeneerd, maar ik vraag me af of je het ook bereid bent zo te zien op een moment dat een van je dierbaren “per ongeluk” wordt geëxecuteerd. Ermee kunnen leven dat iemand wordt geëxecuteerd die aantoonbaar schuldig is aan moord is één, maar hoe kun je als maatschappij in godsnaam leven met het idee dat je iemand hebt laten ombrengen die later onschuldig blijkt te zijn?

 

Geen cent

In de documentaire komt een man aan het woord die Death Row na elf jaar levend heeft mogen verlaten, omdat in zijn geval “op tijd” werd bewezen dat hij onschuldig was. Hij is niet de enige in de Verenigde Staten die nu vrij rondloopt na in Death Row onschuldig te hebben vastgezeten. Met ongeveer 150 andere mensen kan hij een leuk Facebook-account aanmaken voor onschuldige ex-Death Rowers.

In het land waar je je buurvrouw voor tonnen kunt “sue-en” (voor het gerecht dagen) omdat je zoon ernstige psychische schade heeft geleden nadat hij in haar huis over een kleedje is gestruikeld en zijn arm brak, mag je toch verwachten dat deze ten onrechte tot dood veroordeelde man na elf jaar cel wel recht heeft op een schadevergoeding van enkele miljoenen dollars. Maar niets is minder waar. De man kreeg geen cent. Sterker: hij ontving van de staat een rekening van 58.000 dollar voor kinderbijslag die was betaald, omdat hij tijdens zijn verblijf in de gevangenis niet in staat was geweest om voor zijn kinderen te zorgen.

 

Vreselijke rol van menselijk ego

De discussie over de doodstraf bestaat natuurlijk al heel lang en dat geldt ook voor mijn nooit gewijzigde standpunt hierover. Veel boeiender vind ik echter het aangaan van de discussie over de kwalijke rol die de juristen ook in deze documentaire innemen (zie mijn columns 85, 95, 96 en 97).

Ook hier draait het wederom om de vreselijke rol van het menselijk ego; overigens niet die van de advocaten dit keer, maar om die van de openbare aanklagers. Aanklagers die gedrag vertonen waarvan je je serieus mag afvragen wat hen - die toch de “good guys” in het verhaal verondersteld worden te zijn - in godsnaam onderscheidt van de “bad guys” die zij zo dolgraag geëxecuteerd willen zien.
Wat ik al in genoemde columns concludeerde, wordt hier opnieuw bevestigd: het draait bij (te)veel rechtszaken totaal niet om het achterhalen van de waarheid. Terwijl dat toch nog altijd dé voorwaarde is/zou moeten zijn voor het behalen van rechtvaardigheid. Wat vaak centraal lijkt te staan, is niets anders dan een spelletje tussen twee partijen die beide kosten wat het kost willen winnen om hun ego’s te strelen en daarbij voor het gemak even vergeten waarom justitie ook alweer justitie heet (justitie/“justice” = rechtvaardigheid).

 

Achterhouden bewijzen

Zo horen we van Villerius dat het voor ambitieuze juristen in de Verenigde Staten belangrijk is voor het verloop van hun carrière om zoveel mogelijk veroordelingen tot de doodstraf “achter hun naam” te hebben staan. Dat staat goed op je curriculum vitae en vergroot je carrièremogelijkheden.

Twee advocaten die zich als felle tegenstanders van de doodstraf inzetten voor Death Row-veroordeelden vertellen dat het vanuit dit soort egoïstische motieven ook regelmatig voorkomt dat aanklagers bewust bewijzen achterhouden die in het voordeel van verdachten zijn of soms zelfs hun onschuld aantonen. Dit alles met als enige doel  om te scoren: de zaak winnen en weer een doodstraf op je curriculum vitae kunnen toevoegen. Dus op zijn Amerikaans gezegd: “screw the truth and justice” en zorg dat je als aanklager zoveel mogelijk van die “bastards” de dood(straf) in jaagt. Het is slechts een kwestie waar je je prioriteit legt: bij de waarheid en gerechtigheid of bij je eigen ego.

 

Scheidslijn tussen jurist en misdadiger soms flinterdun

Een ander voorbeeld van verwerpelijk gedrag van aanklagers dat door genoemde twee advocaten wordt genoemd, is dat bij zaken waar meerdere mensen met elkaar verdacht worden van het plegen van een moord het regelmatig voorkomt dat de aanklagers met een van deze verdachten een regeling treffen (“plea bargain”). Ze pikken dan de meest beïnvloedbare verdachte eruit en doen hem een voorstel: in ruil voor een lage straf of vrijspraak getuigt hij dat een van de anderen de dader is waardoor ze tegen die persoon de doodstraf kunnen eisen.

Pikant detail: of de verklaring van deze uitgekozen verdachte waar is of niet, is niet relevant. Wat relevant is, is dat ze iemand als dader kunnen aanwijzen en tot de doodstraf kunnen veroordelen. Wederom trekt rechtvaardigheid aan het kortste eind. Dat het doel van rechtspraak bij moordzaken nou juist draait om het vinden en achterhalen van zowel de waarheid als de dader(s) als rechtvaardigheid wordt door de aanklagers voor het gemak even vergeten. Liever snel weer een doodstrafje op je curriculum vitae kunnen toevoegen dan kostbare tijd verspelen aan futiliteitjes als de waarheid of rechtvaardigheid.

Zoals helaas wel vaker voorkomt in de juridische wereld is de scheidslijn tussen jurist en misdadiger soms flinterdun. Want wat is in godsnaam nou nog het verschil tussen een moordenaar en iemand die willens en wetens een onschuldig persoon tot de doodstraf weet te veroordelen? Wie het weet, mag het zeggen.
Net als ieder ander die zit opgescheept met een sterk rechtvaardigheidsgevoel heb ik de geruststellende gedachte dat ik gelukkig in de juiste wereld leef; hier kan ik er tenminste wat mee. Rondlopen met gevoelens waar je niets mee kunt, lijkt me vreselijk frustrerend. God Bless America (and humankind)...

again!

  

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

 

Cartoon: internet