FILOSOFISCHE VRAAG OVER BESTAAN OBJECTIEF GOED EN KWAAD
Waar zin een kopje kleiner gemaakt wordt
I.S. waanzin
Tonko
Achtergrond column:
- I.S. verspreidt nieuwe video waarin een I.S. jongetje een Palestijn executeert.
- Boko Haram zweert trouw aan I.S.
- IKON (2DOC) zendt de veelbesproken documentaire "India's Dochter" uit over de Indiase studente Yyoti Singh die eind 2012 overleed na in een bus barbaars te zijn verkracht en mishandeld door een groep mannen.
Seriemoordenaar
Ik ben gefascineerd door het kwaad. Een uitspraak die je op verschillende manieren zou kunnen interpreteren. Nee, ik ben niet stiekem een seriemoordenaar die in zijn kelder naast allerlei krantenknipsels over moord en doodslag ook nog een aantal half levende en dode slachtoffers in een diepe put heeft verstopt. Om te beginnen mis ik daarvoor een kelder. Al hoor ik Josef Fritzl nu al zeggen: “Wo ein Wille ist, ist auch ein Weg.” Maar ook al was ik wel een seriemoordenaar, dan nog ga ik dat hier natuurlijk niet aan de grote klok hangen.
Objectief goed en kwaad?
Meer genuanceerd gezegd, ben ik eigenlijk vooral gefascineerd door de eeuwenoude filosofische vraag of er een objectief goed en kwaad bestaat. Waarbij ik eerlijk toegeef dat ik binnen deze discussie de enorme slechtheid die in de mens zit en die vooral in extreme omstandigheden als bijvoorbeeld oorlogen naar boven komt, het meest boeiend vind. Reden waarom ik als ik een acteur zou zijn liever de rol van slechterik zou willen spelen dan die van held. Al is dat in het echte leven gelukkig een heel ander verhaal.
Te danken aan mijn vader
De fascinatie voor het kwaad heb ik mede te danken aan mijn vader die zelf gefascineerd was door de in zijn ogen personificatie van het kwaad: Adolf Hitler. Discussies met mijn vader aangaan over mijn standpunt dat Stalin ook bepaald geen lieverdje was - getuige zijn hogere plaats op de “wereldranglijst” voor grootste massamoordenaars aller tijden - had weinig zin. Stalin was en bleef voor hem de man die in elk geval Hitler had verslagen.
Nee
Op de vraag of er een objectief goed en kwaad bestaat, weet ik inmiddels gelukkig het juiste antwoord. Nee, er bestaat natuurlijk geen objectief goed en kwaad. Daar twijfel ik echt geen seconde meer aan.
Wat als slecht of goed wordt beschouwd in het ene land, hoeft nog niet als slecht of goed te worden gezien in het andere land. Tezamen met de opvoeding door je ouders bepaalt de cultuur waarin je opgroeit voor een groot deel je kijk op goed en kwaad.
Nou zou ik de eerste op deze wereld zijn die wil geloven dat ieder mens diep in zijn hart haarfijn weet wat goed is en wat slecht en dat we het daarover met z’n allen eens zijn. Maar in tegenstelling tot vroeger kan de ouder en wijzer geworden ik dat helaas niet meer. Hooguit geloof ik dat dit geldt voor een select groepje zeer intelligente mensen dat in staat is om elke situatie op basis van de ratio (zelf) kritisch en op een afstand zo objectief mogelijk te bekijken en te beoordelen: wat is eerlijk, wat is rechtvaardig, wat is goed en wat is slecht?
Het overgrote deel van de mensheid is echter niet in staat om op een onafhankelijke wijze (zelf) kritisch na te denken en neemt liever alles klakkeloos aan wat ze van hun omgeving hebben meegekregen.
De verantwoordelijkheid van een verkrachting ligt bij de vrouw
Dus is je definitie van goed en kwaad afhankelijk van waar je opgroeit. Zo bestaan er in deze wereld landen waarbij het door velen als heel normaal wordt gezien om als man je recht op te eisen om vrouwen te mogen verkrachten die zo stom zijn om te denken dat ze zomaar in de namiddag en avond in het wild mogen rondlopen. Terwijl je toch behoort te weten dat als je dat als vrouw doet je erom vraagt om verkracht te worden. Of zelfs vermoord als je daarbij ook nog eens zo stom bent om te gaan tegenstribbelen in plaats van rustig je lot te ondergaan.
De verantwoordelijkheid voor een verkrachting ligt bij de vrouw en niet bij de man. Dat is in dit soort culturen een wijdverbreide mening. Het is allemaal maar van welke (culturele, pedagogische) kant je het bekijkt en hoe je goed en kwaad definieert. Ook het verkrachten van een bedelaarster van vijf jaar oud wordt daar door velen niet gezien als iets ergs, aangezien het leven van zo’n meisje toch geen waarde heeft.
De verantwoordelijkheid voor een verkrachting ligt bij de vrouw en niet bij de man. Dat is in dit soort culturen een wijdverbreide mening. Het is allemaal maar van welke (culturele, pedagogische) kant je het bekijkt en hoe je goed en kwaad definieert. Ook het verkrachten van een bedelaarster van vijf jaar oud wordt daar door velen niet gezien als iets ergs, aangezien het leven van zo’n meisje toch geen waarde heeft.
Schone maagden met volle borsten
In andere culturen wordt het weer als doodnormaal beschouwd als je alle andersdenkenden onthooft, verbrandt, de kelen doorsnijdt, doodschiet, van gebouwen afgooit of stenigt. Of je ontvoert hun dochters om ze als (seks)slavinnen te gebruiken.
Ze zeggen dat hun God dat allemaal zo wil. Hij schijnt er ook aantrekkelijke beloningen voor te hebben uitgeloofd om dat voor elkaar te krijgen: schone maagden met mooie ogen en volle borsten. En ik maar steeds denken dat je als God toch Almachtig bent en je dus voor dit soort triviale klusjes geen hulp nodig zou moeten hebben om ze te bewerkstelligen. Noem me simpel, maar ik zou als Opperwezen gewoon één keer met mijn vingers knippen om voor elkaar te krijgen wat Ik wil. En voor de honderdste keer: Ik zou het kwaad ook niet hebben geschapen om al die ellende te besparen. Maar Go(e)d, wie ben ik? Of wordt zelfs God ouder, gebrekkiger en hulpbehoevender en kan Hij het niet langer meer op eigen kracht bolwerken?
Most Evil Organisation of the 21st Century
Het mag duidelijk zijn dat ik met mijn fascinatie voor het kwaad elke week wel een column zou kunnen schrijven over de Islamitische Staat (I.S.) of Boko Haram. Twee terreurorganisaties die al een tijdje met elkaar strijden om de begerenswaardige titel “Most Evil Organisation of the 21st Century”.
Een strijd waarin - sorry Boko Haram broeders - de I.S. overigens dik op punten voor ligt. Wat vooral de verdienste is van hun goed draaiende propagandamachine. Wil Boko Haram zich internationaal beter op de kaart van het ultieme kwaad neerzetten dan zullen ze toch meer hun wandaden moeten gaan filmen en verspreiden. Een tip die ze zomaar gratis van mij krijgen. Al heb ik een nóg betere tip: bekeer je tot het goede.
Overigens heeft Boko Haram inmiddels gekozen voor een ander alternatief: ze hebben zich trouw verklaard aan de I.S. met als doel zich bij hen te kunnen aansluiten. Dat zou nog eens een waar duivelspact zijn. Al zullen zij het ongetwijfeld zelf liever willen omschrijven als een Allahs-pact. Het ontbreken van een objectief goed en kwaad is één ding, maar die twee termen compleet door elkaar halen is een kunst die (gelukkig) behalve de I.S. en Boko Haram maar weinigen is gegeven.
Daarvoor is Allah te groot
De Koran van I.S. en Boko Haram lezend, kun je stellen dat de moslims hun God/Allah (nog) meer op een voetstuk plaatsen dan de christenen. Daar waar in de bijbel nog wordt gesproken van een mens die naar het beeld van God is geschapen (Genesis 1:27), wordt die vergelijking in de Koran bewust nergens gemaakt. Daarvoor is Allah te groot. Niemand kan op Allah lijken en daarom zal elke vergelijking met Hem bij voorbaat al zinloos zijn.
Toch is het geen gekke veronderstelling dat als God/Allah bestaat, wij in meer of mindere mate gelijkenis met Hem zullen vertonen. Tijdens het scheppen had Hij tenslotte alleen Zichzelf als voorbeeld. Wat dan ook meteen in één moeite zou verklaren waarom er kwaad in de wereld is: eenvoudigweg omdat ook in God kwaad zit. Of boor ik hier een taboe aan?
Toch is het geen gekke veronderstelling dat als God/Allah bestaat, wij in meer of mindere mate gelijkenis met Hem zullen vertonen. Tijdens het scheppen had Hij tenslotte alleen Zichzelf als voorbeeld. Wat dan ook meteen in één moeite zou verklaren waarom er kwaad in de wereld is: eenvoudigweg omdat ook in God kwaad zit. Of boor ik hier een taboe aan?
Slecht nieuws
Mocht mijn simpele theorie kloppen dat God en de mens wel eens gelijkenis met elkaar zouden kunnen hebben dan is dat wat mij betreft zeer slecht nieuws. Dat zou betekenen dat ik dus maar moet afwachten of God is zoals ik zou willen dat Hij is: goed en liefdevol en eerlijk en rechtvaardig.
Allah met het wel erg superkorte lontje
Dan moet ik me net als bij ieder mens ook bij “Hem” gaan afvragen of Hij écht deugt of niet. Of Hij oprecht is als Hij aardig doet of dat dat slechts onderdeel is van een tactiek waarachter opportunisme, hypocrisie en politieke spelletjes schuilgaan. Dan zou voor God dus dezelfde willekeur gelden als voor alle mensen. Iets waarvoor ik mijn kinderen al tijden waarschuw via mijn levensles nummer twee: overal zijn goede en slechte mensen, richt je daarbij zoveel mogelijk op de goede en vermijd de slechte.
Stel nou eens voor dat die ene God meer tot de slechte dan tot de goede categorie blijkt te behoren. Dat het bijvoorbeeld zo’n vreselijke sadistische en wraakzuchtige God is als uit het Oude Testament of - nóg erger - de Allah met het wel erg superkorte lontje uit de Koran (interpretatie) van de I.S en Boko Haram.
Stel nou eens voor dat die ene God meer tot de slechte dan tot de goede categorie blijkt te behoren. Dat het bijvoorbeeld zo’n vreselijke sadistische en wraakzuchtige God is als uit het Oude Testament of - nóg erger - de Allah met het wel erg superkorte lontje uit de Koran (interpretatie) van de I.S en Boko Haram.
Van mij mag God bestaan; op één voorwaarde...
Van mij mag God bestaan, maar op één voorwaarde: dat objectief goed en kwaad ook bestaan en dat God dus goed is op de manier zoals wij allemaal diep in ons hart "goed" definiëren.
Tonko
Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten