48. Francis is geen Galileo Galilei

Actualiteit - Eigenwijs/Koppig - TV/Film/Docu

 

Extreme opvoedmethode

Vorige week zag ik in Pauw&Witteman documentairemaakster Anneloek Sollart en moeder Francis Kenter met haar veertien jaar oude zoon Tom Watkins. Aanleiding van het gesprek was de door Sollart gemaakte documentaire “Rawer”₁ die deze week bij het Internationale Documentaire Filmfestival Amsterdam (IDFA) in première is gegaan.
Francis voedt Tom al sinds zijn vijfde jaar op met niets anders dan rauw eten: groente, fruit en noten Ze is ervan overtuigd dat je van gekookt voedsel lichaamsvreemde stoffen binnen krijgt die slecht zijn voor de mens.
Door haar extreme opvoedmethode is Francis de afgelopen jaren met diverse instanties in conflict gekomen die haar betichten van kinderverwaarlozing en -mishandeling. Na het besluit van Francis om in het belang van zijn voeding haar zoon ook nog eens van de middelbare school af te halen, bestaat er inmiddels een zeer reële kans dat Tom binnenkort uit huis wordt geplaatst.

Dit besluit van Francis komt overigens vreemd over, omdat ze aan de ene kant beweert dat ze Tom volledig vertrouwt. Het is volgens haar tenslotte ook zijn eigen “vrijwillige” keuze om raw food te eten. Maar dat het vertrouwen in haar zoon toch ook zijn grenzen heeft, blijkt wel uit het feit dat Francis tegelijkertijd aangeeft dat het volkomen onmogelijk is om zo’n kind naar de middelbare school te sturen en te verwachten dat hij daar gezond gaat eten: “Ja maar weet je, kinderen van die leeftijd willen bij de groep horen, die willen niet anders zijn dan andere kinderen.”

Eppur si muove!

Over het algemeen kan ik eigenwijze en koppige mensen best wel waarderen. Mensen die naar links gaan, terwijl de rest voor rechts heeft gekozen. Mensen die roepen “En toch draait de aarde om de zon” terwijl de rest overtuigd is van het tegenovergestelde.

Ik zeg “over het algemeen”, want ik merk dat mijn waardering toch vooral afhangt van een piepklein detail: ze moeten wel gelijk hebben! Zo had Galileo Galilei wel enig recht van spreken toen hij "Eppur si muove!"₂ tegen de Rooms Katholieke Kerk riep. Zijn op Nicolaas Copernicus gebaseerde heliocentrische visie bleek te kloppen en de kerk kon met hangende pootjes de door haar eeuwenlang aangehangen geocentrische theorie in de prullenbak gooien.

Een ernstig ondervoed kind in Afrika

Maar de situatie bij deze eigenwijze, koppige moeder is net even anders. Francis is geen Galileo Galilei. Ondanks dat er niets mis is met een op veel groente en fruit gebaseerde levensstijl, wijzen medische onderzoeken uit dat de extreme manier waarop Francis dit door“voert” in haar opvoeding van Tom ernstige gevolgen heeft voor zijn lichamelijke groei en ontwikkeling, inclusief die van zijn brein. Zo wordt Tom’s groeicurve door een kinderarts van het AMC omschreven als die van een ernstig ondervoed kind in Afrika.
Natuurlijk kun je dan lekker eigenwijs en koppig volhouden dat jij gelijk hebt en de hele medische wereld niet en laat dat nou precies zijn wat Francis doet: volgens haar hebben de doktoren geen idee waar ze het over hebben. Met een goede onderbouwde argumentatie waarom zij het wel bij het rechte eind heeft en de gehele medische wetenschap niet zou ze mijn interesse nog hebben gewekt, maar daar komt ze niet mee. 

Vreselijk dominant en manipulerend

Het allerergste van alles vind ik nog wel de reacties van Tom. Je hoeft geen professionele wetenschappelijke observator te zijn om te zien dat hij zich totaal niet op zijn gemak voelt en niet hardop durft te zeggen wat hij er werkelijk van vindt. Duidelijk verscheurd door de situatie en het vreselijke dilemma tussen óf vrijuit praten óf loyaal zijn aan zijn moeder, houdt hij zich in de discussie verlegen en klunzig zoveel mogelijk afzijdig. Wel toont hij aan dat zijn brein nog werkt door de verstandige opmerking te maken dat hij alles ook maar van twee kanten hoort (zijn moeder versus de artsen) en het dus ook niet honderd procent weet.

Verontrustend vind ik ook te zien hoe Francis zich probeert te profileren als de begripvolle moeder die haar kind alle ruimte biedt tot het maken van eigen keuzen, terwijl ze ondertussen, bewust dan wel onbewust, op een zeer subtiele manier vreselijk dominant en manipulerend bezig is. “Wil jij nog iets zeggen tegen de mevrouw van de kinderbescherming over dat zij zich er zo zorgen maakt dat je bij zo’n moeder opgroeit? (…) Dat je jezelf niet zou mogen kunnen uiten?” Waarop Tom als een volleerd toneelacteur zijn tekst opzegt: “Er wordt altijd gevraagd of ik het wel of niet wil. Ik heb ook zelf de keuze in het rauw eten. Ik heb ook zelf de keuze in de thuisschool en ik heb er alle twee voor gekozen, dus...” Francis: “Ja, was dat het?”

Persoonlijk drama

Als vader, co-ouder én mens miste ik één essentiële vraag in het gesprek: waar is Tom’s vader?
Dat na veel scheidingen vaders uit beeld verdwijnen en (haast) geen rol meer spelen in de opvoeding van hun kinderen, is blijkbaar ook in onze maatschappij dusdanig normaal dat er niet eens meer naar wordt gevraagd. Heel jammer.
Als het om de eigen keuze van een egoïstische vader gaat, kan ik daar nog mee leven. Maar het wordt een heel ander verhaal als het allemaal een stuk gecompliceerder ligt en Tom’s vader wellicht door de situatie en tegen zijn zin in is gedwongen om afstand te nemen van zijn zoon. En zien we hem straks gekleed in een Batman-pak op het Buckingham Palace om namens “Fathers 4 Justice” aandacht te vragen voor de gelijke rechten van gescheiden vaders. Hoe het ook zij: ik kan me voorstellen dat Tom's vader ook nog wel iets te zeggen wil hebben over de gezondheid van zijn zoon.
Dat hij leeft en in Engeland₃ woont, blijkt uit die ene keer tijdens het gesprek dat hij even ter sprake komt. Wanneer Francis wordt gevraagd naar de dreiging van de uithuisplaatsing van Tom zegt ze dat ze het zover natuurlijk niet laat komen. Ze heeft dan nog altijd de optie om Tom bij zijn vader in Engeland te laten inschrijven waar thuisonderwijs wel is toegestaan. Verhuist Tom dan naar Engeland? Nee, dat niet.
Ik weet niet of Francis met deze naïeve, openlijke omzeiling van de Nederlandse leerplicht weg gaat komen. Maar de vastberadenheid waarmee ze aangeeft dat ze het niet zover zal laten komen, verontrust mij. Het is een verhaal dat in mijn ogen nog wel eens in een persoonlijk drama zou kunnen eindigen. Zoals wel vaker hoop ik overigens dat ik ongelijk heb.

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

₁“Rawer” is de opvolger van de documentaire “Raw” die Sollart in 2008 maakte over Francis en Tom en die toen meteen al veel ophef veroorzaakte.
₂ Betekent: “En toch beweegt zij!” (de aarde om de zon) Deze uitspraak is overigens apocrief, wat wil zeggen dat er geen bewijzen zijn dat Galileo Gailei dit echt gezegd heeft, maar het wordt wel aan hem toegeschreven.
₃ Kijkend naar de achternamen veronderstel ik dat Francis en haar ex-man uit Engeland komen en dat Francis wellicht met Tom naar Nederland is verhuisd.

Foto: Tonko