ONDERWERPEN: VERSCHIL TUSSEN FILOSOFIE EN SPIRITUALITEIT
Wetenschap niet heilig
Toen ik in de HB-Facebookgroep Filosofie en Spiritualiteit een keer wat van mijn meningen losliet, gebeurde wat ik al kon verwachten: ik kreeg van (spirituele) mensen een beetje flauwe opmerkingen alsof ik zou beweren dat wetenschap gelijk staat aan de waarheid. Wie mijn columns volgt, weet echter dat ik zoiets nooit zal beweren.
Natuurlijk is wetenschap niet heilig. Voor mij is sowieso niets heilig en zeker niet zo lang als er mensen bij betrokken zijn. Ook in de wetenschap heb je te maken met mensen die bewust dan wel onbewust (grove) fouten maken en die niet in staat zijn hun ego opzij te schuiven in het belang van de waarheid waardoor zaken als liegen, bedriegen, ontkenningsgedrag, fraude en tunnelvisies onvermijdelijk zijn.
Maar als iets op deze wereld in staat is om de objectieve waarheid te achterhalen of het in elk geval zo dicht mogelijk te benaderen dan kan niemand er omheen dat dat de wetenschap is. Simpelweg omdat als de wetenschap op de objectieve, neutrale, eerlijke, integere en nauwkeurige wijze wordt uitgevoerd zoals het hoort (een essentiële voorwaarde), een theorie pas voor waar wordt aangenomen op het moment dat die aan alle kanten door andere wetenschappers uitvoerig is onderzocht en niemand in staat is gebleken om ‘m te weerleggen. Dáár heb ik als filosoof die op zoek is naar de waarheid pas wat aan.
Natuurlijk is wetenschap niet heilig. Voor mij is sowieso niets heilig en zeker niet zo lang als er mensen bij betrokken zijn. Ook in de wetenschap heb je te maken met mensen die bewust dan wel onbewust (grove) fouten maken en die niet in staat zijn hun ego opzij te schuiven in het belang van de waarheid waardoor zaken als liegen, bedriegen, ontkenningsgedrag, fraude en tunnelvisies onvermijdelijk zijn.
Maar als iets op deze wereld in staat is om de objectieve waarheid te achterhalen of het in elk geval zo dicht mogelijk te benaderen dan kan niemand er omheen dat dat de wetenschap is. Simpelweg omdat als de wetenschap op de objectieve, neutrale, eerlijke, integere en nauwkeurige wijze wordt uitgevoerd zoals het hoort (een essentiële voorwaarde), een theorie pas voor waar wordt aangenomen op het moment dat die aan alle kanten door andere wetenschappers uitvoerig is onderzocht en niemand in staat is gebleken om ‘m te weerleggen. Dáár heb ik als filosoof die op zoek is naar de waarheid pas wat aan.
Mijn probleem met spiritualiteit
Mijn probleem met spiritualiteit is de grote mate waarin het in deze wereld ontbreekt aan wetenschappelijke onderbouwing waardoor in feite alles kan worden gepresenteerd als (de) waarheid. Op deze wijze is het einde zoek. Dan kan dus letterlijk alles voor waar worden aangenomen en kan ik alles wel gaan geloven: astrologie, geesten, demonen, paranormaliteit, paragnosten, mediums, Char(latan), Derek Ogilvie, Uri Geller, Tarotkaarten, Atlantis, healing, reiki, nieuwetijdskinderen, numerologie, reïncarnatie, graancirkels, UFO’s, engelen, complottheorieën, chemtrails, lichtwerkers enzovoort.
Maar daar pas ik voor. Ik wil (wetenschappelijke) bewijzen zien voordat ik me in iets stort wat wellicht één grote farce of leugen is. Wat overigens natuurlijk iets van een paradox in zich heeft: pas iets willen geloven op een moment dat er bewijzen voor zijn geleverd. Op het moment dat je een geloof bewijst, is het tenslotte niet langer meer een geloof maar een gegeven.
Spiritualiteit heeft last van precies hetzelfde dilemma als religie: als iedereen beweert dat zijn geloof (of spirituele theorie) de ware is, wie moet ik dan in godsnaam geloven en wie niet? Wat dan weer leidt tot de logische vervolgvraag: als niemand in staat is zijn religie/spirituele theorie goed te onderbouwen (met wetenschappelijk bewijs), doe ik er dan gewoon niet beter aan om maar helemaal niemand te geloven?
Maar daar pas ik voor. Ik wil (wetenschappelijke) bewijzen zien voordat ik me in iets stort wat wellicht één grote farce of leugen is. Wat overigens natuurlijk iets van een paradox in zich heeft: pas iets willen geloven op een moment dat er bewijzen voor zijn geleverd. Op het moment dat je een geloof bewijst, is het tenslotte niet langer meer een geloof maar een gegeven.
Spiritualiteit heeft last van precies hetzelfde dilemma als religie: als iedereen beweert dat zijn geloof (of spirituele theorie) de ware is, wie moet ik dan in godsnaam geloven en wie niet? Wat dan weer leidt tot de logische vervolgvraag: als niemand in staat is zijn religie/spirituele theorie goed te onderbouwen (met wetenschappelijk bewijs), doe ik er dan gewoon niet beter aan om maar helemaal niemand te geloven?
Geloof werkt echt
Mijn uitgangspunt is en blijft dat ik in feite maar één ding geloof: dat de mens wil geloven. En ik begrijp heel goed waarom. Het geeft kracht, vertrouwen, hoop, troost, steun, een gevoel van controle en mede daardoor is het inmiddels een feit geworden dat geloof ook écht werkt en helpt. Een van de meeste bekende voorbeelden hiervan is het placebo-effect: als je gelooft dat een medicijn werkt, dan werkt het vaak ook. Ongeacht of het medicijn nep of echt is.
Om de achterliggende begrijpelijke, menselijke motieven zal ik religieuze en spirituele mensen altijd blijven respecteren, maar wel op voorwaarde dat dat geheel wederzijds is. Wat in deze wereld echter helaas niet altijd het geval is. Er bestaan tenslotte genoeg religieuze en - in mindere mate - spirituele mensen die weinig of geen begrip tonen voor andersdenkenden die ze verwijten dat zij “het” niet willen zien of voelen en dat ze zich meer moeten openstellen etc. In feite heb ik helemaal niets tegen religieuze en spirituele mensen zo lang als zij beseffen dat het een geloof is en/of een (hun) subjectieve waarheid.
Het falsificationisme van Karl Popper
In mijn ogen heeft slechts een wetenschapper die alles volgens de regels van de wetenschap heeft gedaan - waarbij zijn theorie dus aan alle kanten is gecheckt en goed bevonden en/of niet weerlegd - enig recht van spreken om zijn theorie als (objectieve) waarheid te presenteren. Al zal ik ook hier de nodige terughoudendheid en bescheidenheid altijd meer op zijn plaats vinden, aangezien er natuurlijk genoeg theorieën zijn die geen enkele garantie hebben dat ze nooit zullen worden weerlegd.
De Oostenrijk-Britse filosoof Karl Popper ging zelfs zo ver te stellen dat elke wetenschappelijke theorie gedoemd is een hypothese te blijven zo lang als die niet wordt weerlegd. Volgens Popper kon geen enkele wetenschapper pretenderen dat zijn theorie de waarheid was omdat het altijd mogelijk bleef dat er een tegenargument gevonden zou worden die de hele theorie onderuit zou halen (het zogenaamde falsificationisme). Wat Popper grappig genoeg dus in feite zegt, is dat een echte wetenschappelijke theorie nooit bewezen kan worden, maar hooguit weerlegd.
De Oostenrijk-Britse filosoof Karl Popper ging zelfs zo ver te stellen dat elke wetenschappelijke theorie gedoemd is een hypothese te blijven zo lang als die niet wordt weerlegd. Volgens Popper kon geen enkele wetenschapper pretenderen dat zijn theorie de waarheid was omdat het altijd mogelijk bleef dat er een tegenargument gevonden zou worden die de hele theorie onderuit zou halen (het zogenaamde falsificationisme). Wat Popper grappig genoeg dus in feite zegt, is dat een echte wetenschappelijke theorie nooit bewezen kan worden, maar hooguit weerlegd.
Verrassend
Het is en blijft een interessant onderwerp: filosofie tegenover spiritualiteit. Overlappingen zijn er zeker, maar ik zie toch vooral de verschillen. Toch geldt vreemd genoeg voor mij - en wellicht verrassend voor sommige lezers – hetzelfde voor spirituele mensen als voor religieuze mensen: ik benijd ze. Stiekem zou ik dolgraag religieus en/of spiritueel zijn. Juist vanwege het geruststellende en troostende effect. Maar ik kan het niet. Mijn wil om te weten wint het van mijn wil om te geloven.
Tonko
Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten