190. Filosofie is iets heel anders dan spiritualiteit (1/2)

Privé - Filosofie vs. Spiritualiteit - Religie/Geloof

HB-Facebookgroep Filosofie en Spiritualiteit

Op Facebook heb je diverse hoogbegaafdsheidgroepen. Omdat ik het interessant vind een beetje te volgen wat er allemaal besproken wordt, ben ik van diverse groepen lid. Eén van die groepen is de HB-groep Filosofie en Spiritualiteit.
Dit klinkt boeiend, maar ook vreemd. Het is net zoiets als een Facebookgroep “Christenen en Moslims”. Ja, christenen en moslims hebben inderdaad diverse overeenkomsten, maar ze zijn verder in de eerste plaats toch vooral heel verschillend in de kern. En zo zullen de meeste christenen en moslims dat zelf ongetwijfeld ook zien.

Filosofie is iets heel anders dan spiritualiteit. Zo ben ik zelf zeer filosofisch, maar totaal niet spiritueel. Iets wat overigens geldt voor heel veel filosofen. Ik las dat Daan Rovers, hoofdredacteur van Filosofie Magazine, hierover ooit zei: “Onze lezers zijn bijna allemaal atheïst en aan spiritualiteit hebben ze een hekel.”

 

Verschil 1: spiritualiteit is populairder dan filosofie

Eerste opvallende verschil tussen filosofie en spiritualiteit is dat de wereld van de filosofie veel kleiner is dan de wereld van de spiritualiteit. Spiritualiteit is wereldwijd veel populairder dan filosofie.
Een mogelijke verklaring hiervoor is dat spiritualiteit toegankelijker is doordat het veelal positieve en geruststellende boodschappen en antwoorden geeft. Zoals bijvoorbeeld: alles heeft een reden en alles komt goed.
Filosofie daarentegen komt met meer vragen dan antwoorden en die vragen werpen vooral weer meer nieuwe vragen op. Of zoals de Nederlandse schrijver Willem Frederik Hermans het ooit verwoordde: “Alles wat filosofen doen, is het voortbrengen van nog meer filosofie”.
Daarnaast zal filosofie voor veel mensen ongetwijfeld minder toegankelijk zijn vanwege het stoffige, elitaire, intellectuele imago van hun vakgebied. Filosofie wordt tenslotte vaak geassocieerd met oude (veelal blanke) mannen, zware en ingewikkelde boeken, theorieën, analyses, argumentaties, discussies enzovoort. Terwijl spiritualiteit veelal draait om persoonlijke ervaringen die veel gemakkelijker meteen toe te passen zijn. 

Verschil 2: spiritualiteit voor vrouwen, filosofie voor mannen

Een ander opvallend verschil is dat de filosofiewereld door mannen wordt gedomineerd, terwijl in de wereld van de spiritualiteit juist de vrouwen weer oververtegenwoordigd zijn.
Boeiende vraag hierbij is en blijft hoe dit komt. Wellicht omdat het cliché dat mannen van nature rationeler en analytischer zijn en vrouwen juist weer intuïtiever en gevoeliger klopt? Of spelen er toch andere, meer nurture-achtige factoren een rol (opvoeding, cultuur etc.)?
Zoals bij vrijwel alles vermoed ik dat het antwoord óók op het gebied van de verschillen tussen mannen en vrouwen gewoon ergens in het midden moet worden gezocht: het zit 'm in de combinatie van nature en nurture factoren. Hoe je hersenen in elkaar zitten en van wie je de genen hebt geërfd gecombineerd met hoe en waar en door wie je wordt opgevoed en beïnvloed et cetera, bepalen de persoon die jij bent/wordt...

 

Verschil 3: de rol van wetenschap

Als we verder kijken naar de inhoud is er wat mij betreft geen enkele twijfel over wat het grootste verschil tussen filosofie en spiritualiteit is: de rol van wetenschap.
Ondanks dat filosofie geen wetenschap is, speelt wetenschap een voorname rol in de filosofie. Zonder wetenschap geen filosofie. Voor spiritualiteit geldt dit niet. Spiritualiteit draait om zaken als gevoel, intuïtie en geloof en heeft wetenschap helemaal niet nodig. Zonder wetenschap nog steeds volop spiritualiteit.

Daan Rovers formuleerde het verschil tussen filosofen en spirituele mensen als volgt: “Filosofen stellen deels dezelfde levensvragen als spirituele mensen, maar nemen minder snel genoegen met de antwoorden.” Waarmee ze wat mij betreft precies de spijker op de kop slaat. Ik ben veel te kritisch, te sceptisch en een te volhardende, irritante doorvrager voor spirituele mensen.

 

Verschil 4: de zoektocht naar de waarheid

Wat ik als een ander - hierop aansluitend - verschil tussen filosofie en spiritualiteit beschouw, betreft de zoektocht naar de waarheid. Net als veel filosofen door de eeuwen heen, ben ook ik op mijn eigen zeer bescheiden niveau op zoek naar de waarheid.

Natuurlijk kan ik er nu voor kiezen om de discussie aan te gaan over wat "waarheid" precies is, of de vraag stellen of er wel een objectieve waarheid bestaat en of die niet altijd per definitie subjectief is. Of  nog beter: ik kan de vraag opwerpen of waarheid überhaupt wel bestaat. Maar dit alles is natuurlijk een veel te ingewikkelde discussie waar je wel honderd columns over kunt vullen, dus dat ga ik nu niet doen.
Wel leg ik kort uit hoe ik er zelf in sta. Wat ik persoonlijk bedoel met de zoektocht naar de waarheid, is de zoektocht naar objectieve wetenschappelijke feiten die onze wereld helpen verklaren.
Hierbij maak ik een verschil tussen een objectieve waarheid (op basis van met elkaar als mens gemaakte afspraken) en een subjectieve waarheid.
Al eerder in een column illustreerde ik dit verschil aan de hand van een heel simpel voorbeeld: man A zegt dat hij net geslagen is door man B die juist het omgekeerde beweert. Wat beiden echter niet weten, is dat meerdere videocamera’s het incident gedetailleerd hebben geregistreerd waaruit duidelijk blijkt dat man A man B heeft geslagen en niet andersom: de objectieve, feitelijke waarheid. Over het hoe en waarom van het incident zullen de meningen tussen beiden ongetwijfeld enorm uiteenlopen en daarom noemen we dat de subjectieve waarheid; een waarheid die moeilijk zo niet onmogelijk tot een objectieve waarheid te herleiden valt.

Waar ik zelf absoluut niet in ben geïnteresseerd is mijn waarheid of jouw waarheid, omdat deze subjectief zijn. De objectieve, feitelijke waarheid, dát is waar het mij om gaat. Met als doel om zoveel mogelijk pure kennis te vergaren over hoe de wereld daadwerkelijk in elkaar steekt om deze beter te leren kennen en begrijpen. Kennis die dus is gebaseerd op feiten en ontdaan is van alle overbodige en subjectieve ruis.

Spirituele mensen en de objectieve feitelijke waarheid

Wie deze objectieve, feitelijke waarheid wil vinden of minimaal zo dicht mogelijk wil benaderen, ontkomt niet aan de enige geschikte methode daarvoor: de wetenschap. Bij elke andere methode begeef je je (eerder) vroeg of laat op het terrein van de subjectieve waarheid.
Uit de vele onbewezen theorieën die in de spirituele wereld rondzweven, kun je een aantal conclusies trekken.

Òf veel spirituele mensen zijn niet geïnteresseerd in de objectieve, feitelijke waarheid.

Òf veel spirituele mensen zijn er gewoon van overtuigd dat dé (objectieve, feitelijke) waarheid helemaal niet bestaat. Waar voor alle duidelijkheid absoluut ook iets voor valt te zeggen en een zeer interessante filosofische discussie is. En als je als spiritueel persoon niet gelooft in een objectieve, feitelijke waarheid, dan is het uiteraard volstrekt logisch dat je geen enkele behoefte hebt aan een zoektocht naar de waarheid. Naar iets zoeken wat niet bestaat, is tenslotte totaal zinloos en zonde van je tijd.

Òf veel spirituele mensen zijn ervan overtuigd dat hun eigen subjectieve waarheid dé waarheid is. 

Spirituele theorieën en wetenschappelijk onderzoek 

Natuurlijk vergeet ik niet dat er binnen de spirituele wereld ook nog een groep mensen bestaat die wel degelijk geïnteresseerd is in wetenschap en een bepaalde vorm van objectieve, feitelijke waarheid.
Vanuit deze hoek worden dan ook pogingen gedaan om spirituele theorieën te onderwerpen aan wetenschappelijk onderzoek in de hoop ze op een dag met bewijzen te kunnen onderbouwen.
Zo lijken er op dit gebied de laatste jaren bijvoorbeeld steeds meer wetenschappelijke aanwijzingen te komen dat meditatie daadwerkelijk iets teweegbrengt in de hersenen wat positieve effecten tot gevolg heeft. Overbodig te vermelden dat ik dit terrein binnen de spiritualiteit wel uitermate boeiend vind.

 

 

Tonko

 

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.