45. COLUMN PESTEN EN ZELFMOORD: Ik houd niet van taboes

ONDERWERPEN: ZELFMOORD TIM RIBBERINK EN AMANDA TODD

De mens is en blijft een sociaal wezen

Sommige onderwerpen raken mij diep. Zelfmoord is er zo eentje. Zeker als het om kinderen en jongeren gaat. Het gevoel van niet begrepen worden, anders zijn, er niet bij horen, de eenzaamheid; zowel vanuit mijn verleden als verlegen en teruggetrokken puber als vanuit het heden als ouder van bijna drie pubers kan ik me aardig in dit onderwerp inleven.

Verder heeft de zoon van een goede vriendin van mijn moeder lang geleden zelfmoord gepleegd. Iets wat die vriendin de rest van haar leven met zich zal meedragen. De mens is en blijft een sociaal wezen en als je voelt dat dat voor jou, om wat voor reden dan ook, veel moeilijker ligt dan doet dat pijn.

Tot weerziens

Momenteel is de zelfmoord van de twintigjarige Tim Ribberink veel in het nieuws. In de afscheidsbrief aan zijn ouders schreef hij: “Ik ben mijn hele leven bespot, getreiterd, gepest en buitengesloten. Jullie zijn fantastisch. Ik hoop dat jullie niet boos zijn. Tot weerziens.” 

Ondanks dat er in Nederland jaarlijks gemiddeld ongeveer zestienhonderd mensen zelfmoord plegen (bijna vijf per dag!) en wereldwijd naar schatting een miljoen (bijna twee per minuut!), haalde de zelfdoding van Tim het nieuws door de ophef die ontstond toen zijn ouders zijn afscheidsbrief in de rouwadvertentie toonden.

Angst voor de dood

Over de dood en zeker over zelfmoord bestaan nogal wat taboes. We kunnen er lang en kort over praten, maar uiteindelijk komen die taboes allemaal voort uit één ding. Hetzelfde “ding” waaruit volgens de Britse schrijver Redmond O’Hanlon alle geloven zijn ontstaan (en ik geloof hem): onze angst voor de dood.
Ik houd niet van taboes en alleen al daarom vind ik het heel goed dat de ouders van Tim zijn brief hebben gepubliceerd. Rouwadvertenties waaruit je indirect kunt afleiden dat er vermoedelijk sprake was van zelfmoord vind ik vreselijk. Respectloos zelfs, aangezien het een keus van de overledene zelf is geweest. Wees open, schaam je niet, benoem het en meld eventueel de achtergrond ervan. En als dat in zo’n geval als deze leidt tot een discussie over het onderwerp pesten: prima toch. Dat kan geen kwaad. Integendeel zelfs!
Al vermoed ik dat er een aantal redenen zijn waarom je het woord "zelfmoord" nooit in rouw-advertenties ziet. Dat kan zijn uit schaamte. Of omdat het te hard, te direct en te pijnlijk klinkt en het mensen afschrikt. Maar het zou ook zo kunnen zijn dat het door bepaalde instanties (bijvoorbeeld hulpverleningsinstanties of uitvaartondernemingen) wordt afgeraden om het Z-woord te gebruiken, omdat het kan leiden tot kopieergedrag bij mensen met vergelijkbare gevoelens, gedachten en plannen. Men is dan bang dat rouwadvertenties waarbij zelfmoord als doodoorzaak expliciet worden vermeld, leiden tot meer (pogingen tot) zelfmoorden.   

YouTube-filmpje Amanda Todd

Recentelijk hebben meer zelfmoorden door pestgedrag het nieuws gehaald. Zo wierp een paar weken geleden een achttienjarige jongen in Duitsland zichzelf voor de trein nadat hij tijdens het versturen van zijn verjaardagsuitnodigingen via Facebook dezelfde fout had gemaakt als Merthe uit Haren. Toen hij zijn fout wilde herstellen, werd hij uitgescholden en bedreigd en kon hij de druk blijkbaar niet aan. Al lijkt het mij niet ondenkbaar dat er meer speelde.

Eind september klonk op een drukke gang in een school ergens in de Verenigde Staten een pistoolschot en vreesde men even een nieuwe moordpartij. Maar dat bleek “mee” te vallen: een elfjarige jongen had alleen zichzelf doodgeschoten. Vanwege pesterijen.

Een paar weken daarvoor had de vijftienjarige Amerikaanse tiener Amanda Todd een filmpje van zichzelf op YouTube geplaatst. Door een voor een briefjes met teksten op te houden voor de camera vertelde ze hierin het ingrijpende verhaal over de pesterijen die haar achtervolgden sinds ze een paar jaar geleden op verzoek van een “vriend” haar borsten op webcam had laten zien.

Vijf weken na plaatsing van de video hing dit mooie meisje zichzelf op. 

Sociale media zijn kweekvijver van cyber-pestkoppen

De rol van de sociale media op het gebied van pesten wordt steeds kwalijker. Ook hier geldt dat alle voordelen hun nadelen hebben. Aan de ene kant kunnen de sociale media je maken. Of beter gezegd: je door al die “vrienden” het gevoel geven dat je het sociaal gemaakt hebt. Maar aan de andere kant kunnen ze je ook letterlijk breken. Wat in de combinatie van pestgedrag met kwetsbare kinderen dus kan leiden tot zelfmoord.
Het allerergste van alles vind ik nog wel dat als ik sommige reacties op internet lees, ik misselijk word en me goed kan voorstellen wat voor effect dit soort pestgedrag via internet kan hebben op kwetsbare pubers.
Mijn plaatsvervangende schaamte voorkomt dat ik voorbeelden geef. Godallemachtig. Dat mensen zo dom, kwaadaardig en gefrustreerd kunnen zijn, is al erg genoeg. Maar dat ze daarbij ook nog de behoefte voelen om al die kwetsende onzin met iedereen te delen, is ronduit schokkend.
Cynisch bekeken zijn de sociale media een kweekvijver van een nieuw soort pestkoppen: de cyber-pestkoppen. Bovenop de “gewone” pestkoppen krijg je nu ook nog mensen die in het dagelijks leven anderen niet durven te pesten, maar die eenmaal anoniem achter de computer helemaal los gaan. Zonder enig besef van wat ze aanrichten. Met daarbij de vraag of als ze dat wel zouden weten, het iets zou uitmaken.

Trots zijn op wie je bent

De vraag hoe je notoir pestgedrag kunt tegengaan, is natuurlijk niet een-twee-drie te beantwoorden. Sterker: die vraag is eigenlijk niet de juiste. Beter kun je de vraag stellen hoe je met pestgedrag moet omgaan. Want zo lang als de mens bestaat, zal dat helaas ook gelden voor pestgedrag. Een van mijn bekendste levenslessen aan mijn kinderen sluit naadloos aan op mijn trilogie over de vraag of God goed is: “Overal waar je komt, kom je aardige mensen (goed) tegen en niet aardige (kwaad). Richt je zoveel mogelijk op de aardige en vermijd de niet aardige.”

Natuurlijk is dat veel makkelijker gezegd dan gedaan. Garanties dat je kinderen nooit worden gepest of nooit zullen pesten heeft niemand. Net als bij het voorkomen of oplossen van problemen in het algemeen, kun je ook hier volgens mij maar één verstandig ding doen: er open over zijn en het bespreekbaar maken en houden. En dan maar hopen dat dat helpt.

Zo heb ik met mijn kinderen het onderwerp pesten al vaker dan eens besproken. Uiteraard niet zonder en passant te checken of ze soms wel eens anderen pestten of zelf gepest werden.
Mijn oudste zoon wordt de laatste tijd bijvoorbeeld een beetje gepest door een oud-klasgenoot en dat bespreek ik dan met hem. Hij is een gevoelige jongen en dat speelt natuurlijk een grote rol.
Minder gevoelige kinderen zullen niet snel worden gepest. Al is het alleen maar omdat zij pestgedrag vaak niet als pestgedrag zullen ervaren en hun schouders erover ophalen. Een houding die gepesten ook zouden moeten leren: je schouders erover ophalen, weten wie het zegt en vooral trots zijn. Trots zijn op wie je bent en trots zijn op je anders zijn dan het gemiddelde. Wat - ik herhaal het maar even - uiteraard helaas veel makkelijker gezegd is dan gedaan.
Er is niets stoerder dan jezelf durven zijn ongeacht hoe de rest van de wereld erop reageert. Ik hoor mijn kinderen alweer gapen bij de zoveelste levensles van hun vader. Dat ik wederom gelijk heb, zal ze een zorg zijn. Het blijven pubers. Ach, zo lang als ze maar nooit anderen pesten en zichzelf wapenen tegen pestkoppen vind ik alles best. Om puberaal af te sluiten: pestkoppen zijn de echte losers.

Tonko

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.

Foto: Tonko

Amanda Todd

geen woorden voor...