171. Treuren om iemand die ik niet heb gekend

Actualiteit - Sport - Zelfmoord

 

Zomaar een klein bericht, van de week gelezen. 

 

“Hockeykeepster Inge Vermeulen is maandag op dertigjarige leeftijd overleden. De speelster van SCHC kwam in het verleden ook uit voor Oranje. ‘Wij zijn enorm verdrietig en ontredderd, maar we kunnen niet anders dan haar keuze respecteren. Onze gedachten zijn bij haar familie en vrienden’, schrijft SCHC-voorzitter Stephan van der Vat maandag op de website SCHC. ‘Iedereen bij SCHC kende Inge als een enorm gedreven en gepassioneerde topsportster met een grote betrokkenheid bij onze vereniging. Inge was net dertig jaar geworden.’"

 

Verdrietig

Dit soort berichten raken mij altijd. Ach gossie, zo’n jonge vrouw die normaal gesproken in de bloei van haar leven zou moeten zijn en die nog een hele (wellicht prachtige) toekomst voor zich had gehad. Maar die dat om wat voor reden dan ook zelf blijkbaar niet zo zag. Waardoor haar dierbaren niets anders rest dan haar keuze te respecteren. Heel erg verdrietig.

 

Taboe

Persoonlijk vind ik het ergens jammer dat nergens in dit soort berichten het woord “zelfmoord” of "zelfdoding" genoemd wordt, terwijl dat duidelijk de doodsoorzaak is. Het duidt op een taboe en ik heb een hekel aan taboes. Ik ben van direct zijn en niet om de hete brij heen draaien.

Ondanks dat ik niet iemand ben die overlijdensberichten doorleest, vermoed ik dat het nog steeds vrijwel nooit voorkomt dat er in zo'n bericht staat dat Jan of Piet zelfmoord heeft gepleegd. Als zelfmoord/zelfdoding de doodsoorzaak is, staat dat er volgens mij òf niet in òf je kunt het indirect uit de tekst in het overlijdensbericht opmaken. Bijvoorbeeld door de mededeling dat men het heel verdrietig en onbegrijpelijk vindt maar dat het zijn/haar eigen keuze is geweest.

Het Werther-effect

Ik besef dat er verschillende, uiteenlopende redenen zijn waarom deze gevoelige termen nooit vermeld worden in dit soort berichten. Naast dat het sowieso taboe-termen zijn, kunnen ze ook vervelende gevoelens van pijn en schaamte oproepen en kan men er heel begrijpelijk de voorkeur aan geven om liever over het leven van de overledene te praten dan over de doodsoorzaak. 
Maar er is nóg een belangrijke reden om de woorden zelfmoord en zelfdoding te vermijden. Dit heeft te maken met het zogenaamde "Werther-effect".
De term Werther-effect is ontstaan vanuit de beroemde roman "Die Leiden des Jungen Werthers" (1774) van Johann Wolfgang von Goethe. In dit boek is de hoofdpersoon, de romantische Werther, hopeloos verliefd op Lotte. Op het moment dat Werther beseft dat zijn liefde voor Lotte nooit zal worden beantwoord, pleegt hij zelfmoord. Het verhaal gaat dat na het uitbrengen van dit boek er een golf van zelfmoorden plaatsvond onder jonge mannen die zich met Werther identificeerden. Hierdoor werd het boek zelfs een tijd verboden.

Copycatgedrag 

Omdat wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat er bij berichten over zelfmoord inderdaad een risico op copycatgedrag (kopieergedrag) is, waarbij mensen met vergelijkbare depressieve gevoelens zich "aangemoedigd" voelen om óók zelfmoord te plegen, adviseren hulpverleningsinstanties om woorden als zelfmoord en zelfdoding in berichten te vermijden.

Voor hulpverleningsinstanties levert dit een vervelend dilemma op. Aan de ene kant willen ze dat het onderwerp zelfmoord/zelfdoding uit de taboesfeer gehaald wordt, terwijl ze aan de andere dit onderwerp juist in die taboesfeer houden door te adviseren niet over die termen te praten en schrijven.   
Dit is zeker een vervelend dilemma. Zelfmoord komt helaas veel voor. In Nederland gaat het om bijna vijf mensen per dag, zestienhonderd per jaar! Dus in mijn ogen zou dat nooit een taboe mogen zijn. Integendeel. Niemand zou zich ervoor hoeven te schamen om dit onderwerp hardop bespreekbaar te maken. Volgens mij zou dat ook een hoop ellende schelen. Wat een interessante vraag oproept. Wat zou nou meer voordelen (lees: minder zelfdodingen) opleveren: zelfmoord/zelfdoding volledig bespreekbaar maken en aldus volledig uit de taboesfeer halen of zorgen dat we nooit meer ergens lezen of horen over deze termen? Ik weet wel waar mijn voorkeur naar uitgaat... 
  

Schuldgevoel

Zonder Inge te hebben gekend, roept zo’n triest bericht allemaal vragen in mij op. Zoals wat voor vrouw zij was, hoe ze als kind was en hoe dit allemaal zover heeft kunnen komen. En of het iets was wat altijd al in haar zat, waarbij ik doel ik op de genen, de nature-kant: een zwaarmoedige inslag, last van depressies, het hebben van een bepaalde psychische stoornis etc. Of dat het iets anders was en het meer te maken had met recentelijk gebeurde negatieve gebeurtenissen waar ze niet goed mee om kon gaan of zo. Of misschien was het wel een wanhopige, impulsieve daad. 

Natuurlijk heeft het totaal geen zin hiernaar te gissen, terwijl ik haar helemaal niet heb gekend en moet ik dit eigenlijk niet doen. Maar toch gaan dit soort gedachten door mijn hoofd bij zo’n bericht over zo’n jonge vrouw.
Als ouder leef ik ook vanzelf met haar ouders mee voor wie dit wel het meest verschrikkelijke nieuws is dat je als ouder kunt krijgen. Ook al zou het hier om een slepend hulpverleningstraject van jaren zijn gegaan, waarbij dit een “logisch” en te verwachten einde zou zijn geweest met zelfs misschien een soort vorm van opluchting, dan nog is de kans groot dat het schuldgevoel bij de ouders nooit helemaal zal verdwijnen. De “wat als?“ vraag zal nog heel vaak worden gesteld. Hoe onterecht dit ook kan zijn, omdat het nu eenmaal een feit is dat er mensen bestaan die écht dood willen en die zich door niets en niemand ervan zullen laten weerhouden om dit voornemen op een dag ook daadwerkelijk uit te voeren.
 

Cynische gedachte

Triest vind ik ook de gedachte dat het mij niet zou verbazen als diverse mensen om Inge heen helemaal niets door hadden en voor wie dit nieuws als een donderslag bij heldere hemel kwam. Die haar alleen maar kenden als die enorm gedreven en gepassioneerde topsportster en die geen flauw benul hadden van wat er écht in haar hoofd omging.
Een cynische gedachte, omdat - ervan uitgaande dat mijn gedachte klopt - het aantoont dat we in een oppervlakkige wereld leven. In een egoïstische wereld waarin we veel teveel met onszelf bezig zijn en ons te weinig verdiepen in de mensen om ons heen en oprechte belangstelling vaak ontbreekt.

 

Rust zacht

Ach, ik weet het natuurlijk ook allemaal niet. Maar ik weet wel dat ik bezig ben met treuren om iemand die ik niet eens heb gekend. Inge Vermeulen, waar je ook bent: rust zacht…

 

Tonko

 

Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.