ONDERWERP: DOOD OORLOGSFOTOGRAAF JEROEN OERLEMANS
Risico van het vak
Natuurlijk kun je nuchter vaststellen dat de dood van de
Nederlandse oorlogsfotograaf Jeroen Oerlemans (hij werd van de week in Libië doodgeschoten
door vermoedelijk een scherpschutter van I.S.) risico van het vak is. En
natuurlijk klopt dat ook.
Maar ik leef vooral mee met zijn vrouw en drie jonge kinderen die hij achterlaat. Een vrouw die maar al te goed zal hebben beseft dat dit kon gebeuren, die de dag vreesde waarop haar nachtmerrie werkelijkheid zou worden, maar die daarbij zich vooral ook altijd zal hebben gerealiseerd dat ze haar man er toch niet van kon weerhouden om dit werk te doen.
Maar ik leef vooral mee met zijn vrouw en drie jonge kinderen die hij achterlaat. Een vrouw die maar al te goed zal hebben beseft dat dit kon gebeuren, die de dag vreesde waarop haar nachtmerrie werkelijkheid zou worden, maar die daarbij zich vooral ook altijd zal hebben gerealiseerd dat ze haar man er toch niet van kon weerhouden om dit werk te doen.
Niemand is zo altruïstisch
Ik las dat een collega over Jeroen zei dat hij geen oorlogsfotograaf was voor
de kick, maar dat hij het enkel deed omdat hij het verhaal zo belangrijk vond
om te vertellen.
Zonder Jeroen te hebben gekend, denk ik dat deze collega deels gelijk heeft. Waarmee ik wil zeggen dat ik onmiddellijk geloof dat Jeroen niet het type oorlogsfotograaf was dat overspoeld door alle adrenaline in zijn lijf domme en onnodige risico’s nam.
Wat ik erover lees en hoor, besefte Jeroen drommels goed wat de risico’s waren en bereidde hij zich om die reden dan ook altijd zo goed mogelijk voor op zijn werk. Niet voor niets droeg hij ook een kogelvrijvest op het fatale moment, maar had hij gewoon pure pech dat één kogel toch een gaatje tussendoor wist te vinden.
Wat ik echter nooit zal geloven, is dat er oorlogsfotografen zijn die oorlogsfotograaf zijn geworden enkel en alleen maar omdat ze vinden dat iemand dat verhaal moet vertellen. Niemand is zo altruïstisch dat hij bereid is om zijn eigen ego en veiligheid volledig opzij te zetten in het algemeen belang. Er zal altijd méér spelen. Anders zouden er ook gewoonweg veel meer oorlogsfotografen zijn.
Zonder Jeroen te hebben gekend, denk ik dat deze collega deels gelijk heeft. Waarmee ik wil zeggen dat ik onmiddellijk geloof dat Jeroen niet het type oorlogsfotograaf was dat overspoeld door alle adrenaline in zijn lijf domme en onnodige risico’s nam.
Wat ik erover lees en hoor, besefte Jeroen drommels goed wat de risico’s waren en bereidde hij zich om die reden dan ook altijd zo goed mogelijk voor op zijn werk. Niet voor niets droeg hij ook een kogelvrijvest op het fatale moment, maar had hij gewoon pure pech dat één kogel toch een gaatje tussendoor wist te vinden.
Wat ik echter nooit zal geloven, is dat er oorlogsfotografen zijn die oorlogsfotograaf zijn geworden enkel en alleen maar omdat ze vinden dat iemand dat verhaal moet vertellen. Niemand is zo altruïstisch dat hij bereid is om zijn eigen ego en veiligheid volledig opzij te zetten in het algemeen belang. Er zal altijd méér spelen. Anders zouden er ook gewoonweg veel meer oorlogsfotografen zijn.
High and low sensation seekers
Ieder normaal en gemiddeld persoon zal geen oorlogsgebied gaan opzoeken met als
reëel risico dat hij er gewond raakt of wordt vermoord. Wanneer je dat dus echter
wel doet, moet de gedachte eraan je op zijn minst een soort van spannend en opwindend
gevoel geven. Anders gezegd: je moet ergens in je hersenen afwijken van een
gemiddeld persoon wat verklaart waarom jij wel bereid bent om die risico’s
tegemoet te treden terwijl vrijwel ieder ander daar vriendelijk voor zou bedanken.
Om dit met een voorbeeld te verduidelijken: in 2009 was er een onderzoek naar de verschillen tussen “high and low sensation seekers”. Hieruit bleek dat als high sensation seekers als basejumpers en skydivers bezig waren met hun sport zij in hun hersenen een verhoogde activiteit vertoonden in de insula. De insula is het deel van de hersenen dat betrokken is bij veel verschillende functies zoals emoties en pijn. Bij verslaafden is de insula meer dan gemiddeld actief en bij verslaafden waar de insula beschadigd raakt, verdwijnt ook de verslaving.
Onderzoek onder de “low sensation seekers” vertoonden daarentegen een verhoogde activiteit bij de frontale kwab. Een van de functies van de frontale kwab is het beheersen van impulsen en emoties.
Een van de conclusies die je hieruit kunt trekken is dat de thrillseekers die grote risico’s nemen minder goed zijn in het beheersen van hun impulsen en emoties (anders gezegd: ze zijn impulsiever) dan mensen die zeg maar verantwoorde risico’s nemen.
Om dit met een voorbeeld te verduidelijken: in 2009 was er een onderzoek naar de verschillen tussen “high and low sensation seekers”. Hieruit bleek dat als high sensation seekers als basejumpers en skydivers bezig waren met hun sport zij in hun hersenen een verhoogde activiteit vertoonden in de insula. De insula is het deel van de hersenen dat betrokken is bij veel verschillende functies zoals emoties en pijn. Bij verslaafden is de insula meer dan gemiddeld actief en bij verslaafden waar de insula beschadigd raakt, verdwijnt ook de verslaving.
Onderzoek onder de “low sensation seekers” vertoonden daarentegen een verhoogde activiteit bij de frontale kwab. Een van de functies van de frontale kwab is het beheersen van impulsen en emoties.
Een van de conclusies die je hieruit kunt trekken is dat de thrillseekers die grote risico’s nemen minder goed zijn in het beheersen van hun impulsen en emoties (anders gezegd: ze zijn impulsiever) dan mensen die zeg maar verantwoorde risico’s nemen.
Hersenonderzoeker Dick Swaab
Simpel gezegd geloof ik dus dat de hersenen van een oorlogsfotograaf op dit
specifieke gebied anders zullen zijn dan die van mij, wat verklaart waarom hij
wel een drang voelt om het gevaar van een oorlog op te zoeken en ik niet.
Ondanks dat ik hier (terecht) het woord “geloof” gebruik, kun je wel stellen
dat de wetenschap op dit terrein de laatste decennia steeds meer opschuift van
"vermoeden" naar "weten".
Een voorbeeld hiervan zag ik vorige week nog in Pauw waar hersenonderzoeker Dick Swaab te gast was om over zijn nieuwe boek “Ons creatieve brein” te vertellen.
In een hoofdstuk van het boek legt Swaab uit op welk punt de hersenen van veel criminelen afwijken van die van niet-criminelen. Op de vraag van Jeroen Pauw of mensen met vergelijkbare hersenen - bijvoorbeeld met een aangeboren weinig functionerende prefrontale cortex (met als gevolg: weinig empathie, veel moeite met afremmen impulsen en met handhaven van morele kaders) - dan voorbestemd zijn om criminelen te worden, antwoordt Swaab dat dat van de omstandigheden afhangt. Je komt dit soort mensen in behoorlijke percentages ook tegen in de top van banken en het internationale bedrijfsleven, aldus Swaab. Oftewel de lijn tussen een moordenaar en een CEO is soms flinterdun...
Een voorbeeld hiervan zag ik vorige week nog in Pauw waar hersenonderzoeker Dick Swaab te gast was om over zijn nieuwe boek “Ons creatieve brein” te vertellen.
In een hoofdstuk van het boek legt Swaab uit op welk punt de hersenen van veel criminelen afwijken van die van niet-criminelen. Op de vraag van Jeroen Pauw of mensen met vergelijkbare hersenen - bijvoorbeeld met een aangeboren weinig functionerende prefrontale cortex (met als gevolg: weinig empathie, veel moeite met afremmen impulsen en met handhaven van morele kaders) - dan voorbestemd zijn om criminelen te worden, antwoordt Swaab dat dat van de omstandigheden afhangt. Je komt dit soort mensen in behoorlijke percentages ook tegen in de top van banken en het internationale bedrijfsleven, aldus Swaab. Oftewel de lijn tussen een moordenaar en een CEO is soms flinterdun...
Jailmailbox
Terugkomend op de oorlogsfotografen en de verschillen met mij (noem me laf, maar ik mijd liever oorlogen)
wil ik ook nog een belangrijke overeenkomst noemen, namelijk het feit dat we
het er beiden over eens zijn dat oorlogsverhalen absoluut verteld moeten worden.
Ik ben dan ook van mening dat oorlogsfotografen ontzettend belangrijk werk verrichten.
Eigenwijs als ik ben (?), zul je mij echter nooit horen zeggen dat ik dus oorlogsfotografen bewonder. De reden waarom niet, is simpel: als ik de hersenen van een oorlogsfotograaf had gehad - uiteraard aangevuld met vergelijkbare nurture-omstandigheden - was ik op dit moment waarschijnlijk ook ergens in Libië, Irak of Syrië aan het rondrennen, slechts gewapend met mijn camera. As simple as that.
Net als dat als ik de nature en nurture omstandigheden van een seriemoordenaar had gehad, ik nu waarschijnlijk een beroemdheid zou zijn geweest met stapels fanmail en huwelijksaanzoeken in mijn jailmailbox (Dick Swaab weet ongetwijfeld waar precies mijn jaloezie zich in de hersenen bevindt).
Eigenwijs als ik ben (?), zul je mij echter nooit horen zeggen dat ik dus oorlogsfotografen bewonder. De reden waarom niet, is simpel: als ik de hersenen van een oorlogsfotograaf had gehad - uiteraard aangevuld met vergelijkbare nurture-omstandigheden - was ik op dit moment waarschijnlijk ook ergens in Libië, Irak of Syrië aan het rondrennen, slechts gewapend met mijn camera. As simple as that.
Net als dat als ik de nature en nurture omstandigheden van een seriemoordenaar had gehad, ik nu waarschijnlijk een beroemdheid zou zijn geweest met stapels fanmail en huwelijksaanzoeken in mijn jailmailbox (Dick Swaab weet ongetwijfeld waar precies mijn jaloezie zich in de hersenen bevindt).
Om die reden zal ik nooit iets met bewonderen hebben: toeval, geluk en pech
bepalen het leven. En helaas kan ik niet meer zeggen dat Jeroen Oerlemans met
zijn tragische pech daar het levende bewijs van is.
Ik leef oprecht mee met alle verontruste dierbaren van oorlogsfotografen.
Ik leef oprecht mee met alle verontruste dierbaren van oorlogsfotografen.
Tonko
Wil je reageren op deze column? Ik hoor graag jouw mening!
Klik onderaan dit blog op "(Geen) opmerkingen" en plaats je reactie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten